آداب طبی و اخلاق پزشکی در اسلام صفحه 79

این مسئله در میان عالمان غیرشیعه هم اجماعی است. (1) آنها از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل کرده اند که آن حضرت فرمود:

کسی که سابقه آشنایی با طب ندارد و به طبابت بپردازد، ضامن است. (2)

در حدیث دیگری آمده است:

اگر کسی بدون آشنایی با طب به این کار بپردازد و موجب از بین رفتن کسی و یا خسارت کمتری شود، ضامن است. (3)

در متن عربی این روایت از واژه «تطبب» استفاده شده است که از نظر لغت نشان دهنده این است که شخص دست به هرکاری می زند که برای او دشوار است و موجب تکلف او می شود مانند کلماتی از قبیل «تشجّع، تصبّر و...».

روایتی از امیرالمؤمنین علی علیه السلام نقل شده است که فرمود:

اگر در گرفتاری و ابتلاء شخصی دخالت داشته ای بر تو واجب است با درمان از او دلجویی کنی. (4)

ضمانت پزشک آشنا به طب

بی شک پزشکی که از مسائل طب آگاهی دارد، اگر در انجام وظیفه خود کوتاهی کند ضامن است، چه از بیمار یا ولی او رضایت نامه گرفته باشد یا خیر و چه با اجازه بیمار به درمان او پرداخته باشد یا بدون اجازه او. در این مسئله اختلافی وجود ندارد. البته باید توجه داشت که این ضمان - که بیان شد - غیر از مسئولیت شرعی است که بر این عمل مترتب می شود.

حضرت علی علیه السلام شخص ختنه کننده ای را که نوک آلت پسربچه ای را قطع کرده بود، ضامن دانست؛ (5) زیرا او در انجام وظیفه اش کوتاهی کرده بود.

1- (1) . الطب النبوی، ابن القیم، ص109.
2- (2) . کنزالعمال، ج10، ص16؛ مستدرک الحاکم، سنن ابی داوود، سنن ابن ماجه، البیهقی و النسائی؛ الطب النبوی، ابن القیم، ص107؛ التراتیب الاداریه، ج1، ص466، به نقل از الدار قطنی و دیگران؛ معالم القربه، ص255؛ سنن ابن ماجه، ح3466؛ میزان الحکمه، ج5، ص533، به نقل از ابن ماجه و کنزالعمال.
3- (3) . التراتیب الاداریه، ج1، ص266؛ کنزالعمال، ج10، ص17، به نقل از ابن عدی در الکامل و ابن السنی، البیهقی و ابی نعیم در الطب؛ المصنف، عبدالرزاق، ج9، ص470؛ میزان الحکمه، ج5، ص533، به نقل از کنزالعمال.
4- (4) . غررالحکم، آمدی، ج2، ص718؛ میزان الحکمه، ج1، ص500، به نقل از غررالحکم.
5- (5) . التهذیب، ج10، ص234؛ السرائر، ص429؛ الکافی، ج7، ص364؛ وسائل الشیعه، ج19، ص195؛ المسالک، کتاب الدیات، بحث موضوعات ضمان؛ الریاض، ج2، ص539؛ قصار الجمل، ج1، ص404؛