مهارت معلمی صفحه 161

مذهبی خدمت آقا می رسید و می گفت: «دیشب خداوند بچه ای به ما داده است»، آقا هم صد تومان به او می داد. به دوستانش گفت: «نگفتم آقا توجه ندارد!» دوستانش گفتند: «آقا توجه دارد، ولی برای حفظ آبروی تو تغافل می کند». بالاخره وقتی برای بار هشتم خدمت آقا رسید، آقا پول را به او داد و آهسته کنار گوشش فرمود: «قدر خانمت را داشته باش که در یک سال هشت بار برایت زایمان کرده است!!»(1)

16. استفاده از احساسات و عواطف

یکی از راه های تأثیرگذاری در مخاطبان، حُسن استفاده از احساسات و عواطف آنان است. قرآن کریم در موارد متعددی از این شیوه بهره برده است؛ مثلاً در این کتاب آسمانی آمده است: «کسی غیبت دیگری را نکند؛ زیرا دیگری هم برادر توست و آبروی او، محترم است. او که حضور ندارد تا از خود دفاع کند. آیا کسی دوست دارد گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ غیبت همچون

خوردن گوشت برادر است؛ آن هم برادری که از دنیا رفته است.»(2) در واقع، قرآن کریم، با این تشبیه به نوعی احساس و عواطف فرد را مورد خطاب قرار داده است.(3)

در جای دیگری از قرآن کریم می خوانیم: «آنچه به فقیر می دهید، چیزی نباشد که اگر

1- . در این خصوص این خاطره نیز خواندنی است: شخصی مبلغی به یکی از مراجع بزرگ (آیت الله گلپایگانی) داد تا برای نماز و روزه های قضاشده شخص از دنیا رفته ای اجیر بگیرد. ایشان پول را به شخصی داد تا نماز و روزه های قضای آن فرد را به جا آورد. مدت ها گذشت. روزی آیت الله گلپایگانیw در کوچه ای می رفت که آن فرد اجیرشده نیز در حال راه رفتن بود و سیگار می کشید. سیگار که تمام شد، ته آن را به زمین انداخت و در همان موقع آقا را دید؛ خدمت آقا سلام کرد و گفت: «تمام نماز و روزه قضای فلانی را انجام دادم و امروز آخرین روزه قضای آن مرحوم است.» ایشان بدون اینکه به روی خود آورد که من سیگار کشیدن تو را دیدم و تو روزه نیستی، تصمیم گرفت تمام نماز و روزه هایی که اجیر کرده بود، شخصاً به جا آورد تا هم مدیون آن مرحوم نشود و هم آن اجیر خلافکار را رسوا نکند.
2- . (وَ لا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً أَ یُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتاً فَکَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِیمٌ) (حجرات:12)؛ «و بعضی از شما دیگری را غیبت نکند، آیا هیچ یک از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ بلکه آن را ناپسند می دانید و از خدا پروا کنید، همانا خداوند بسیار توبه پذیر مهربان است.»
3- . در این تشبیه نکاتی نهفته است: الف) گوشت بدن یک دفعه پدید نمی آید؛ بلکه به مرور زمان پیدا می شود. آبرو نیز این چنین است که به مرور زمان به دست می آید و کسی که غیبت می کند، آبرویی که محصول عمر انسان است را از بین می برد. ب) مرده چون روح ندارد نمی تواند از خود دفاع کند و کسی که غیبت می شود نیز چون حضور ندارد، نمی تواند از خودش دفاع کند. ج) اگر از زنده ای گوشتی جدا شود، ممکن است ترمیم شود؛ ولی از مرده هرگز. غیبت چون ریختن آبرو است؛ آبروی ریخته ترمیم نمی شود.