مهارت معلمی صفحه 173

که تو و مادرت را در کنار خدا قرار دهند؟! آیا این عقیده باطل از جانب تو به مسیحیان القاء شده؟!» در حقیقت با خطاب به کسی که بی گناه است، به افراد خاطی هشدار می دهد. در زبان فارسی، به این نوع کلام در قالب ضرب المثل می گویند: به در بگو که دیوار بشنود!

25. آموزش تدریجی(اصل تدریج)

یکی از شیوه های موفق در آموزش و تربیت، بهره گیری از اصل تدریج است. استاد در کلاس خود باید مطالب را به تدریج بگوید و مخاطب را گام به گام و قدم به قدم به جلو هدایت کند: (وَ قُرْآناً فَرَقْناهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَی النَّاسِ عَلی مُکْثٍ وَ نَزَّلْناهُ تَنْزِیلًا)؛ «و قرآنی که آن را بخش بخش کردیم تا آن را با تأنّی و درنگ بر مردم بخوانی و آن را آن گونه که باید به تدریج نازل کردیم.»

خداوند متعال خوردن شراب را یک باره خوردن شراب را حرام نفرمود؛ بلکه این کار، مرحله به

مرحله و با ایجاد زمینه و آمادگی اجتماعی صورت گرفت. به این ترتیب که اول آن را یک نوشیدنی غیرنیکو معرفی کرد و از مسلمانان خواست که از درختان خرما و انگور، رزق حلال، نیکو به دست آورند: (وَ مِنْ ثَمَراتِ النَّخِیلِ وَ الْأَعْنابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَکَراً وَ رِزْقاً حَسَناً إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیَهً لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ) (1)؛ « [و برای شما مؤمنان] در میوه های درخت خرما و انگور که از آن مایع مست کننده و رزق نیکو بدست می آورید، آیاتی برای خردمندان است.» و بدین وسیله به ما می فهماند که مایه مستی، رزق نیکو نیست.

در مرحله بعد که زمینه تا حدودی فراهم شده بود، از آنان خواست که در حال مستی به نماز نزدیک نشوند: (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَقْرَبُوا الصَّلاهَ وَ أَنْتُمْ سُکاری حَتَّی تَعْلَمُوا ما تَقُولُون) (2)؛ «ای کسانی که ایمان آورده اید! در حال مستی به نماز نزدیک نشوید تا بدانید چه می گویید.»

پس از این مرحله، فایده های شراب را با ضررهایش مقایسه نمود و بیان کرد، که زیان های آن بیشتر است: (یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ قُلْ فِیهِما إِثْمٌ کَبِیرٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُما أَکْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما) (3)؛ «درباره شراب و قمار از تو سؤال می کنند، بگو: در آنها گناه بزرگی است و منافعی [از

1- . نحل: 67.
2- . نساء: 43.
3- . بقره: 219.