مهارت معلمی صفحه 214

4. بررسی ذائقه مخاطب

به غیر از دروس رسمی که سرفصل های مشخصی دارد و بر اساس نیاز مخاطبان آماده و در طول سال تدریس می شود، در برخی از موارد که استاد در انتخاب موضوع آزادی دارد، به ویژه در سخنرانی ها و کلاس های خانگی و محفلی، نباید از ذائقه روحی مخاطب غافل بود؛ بلکه باید بررسی کرد که بحث مورد نظر مطابق با نیاز او هست یا نیست و نسبت به آن بحث، اطلاعاتی دارد یا هیچ اطلاعی ندارد. گاهی استاد باید چند موضوع را طرح کند و آنچه بیشتر مورد نیاز مخاطب است، بیان نماید.

چه بسا افرادی که بر اساس کم اطلاعی، به موضوعات کم اهمیت میل و گرایش دارند. در این گونه موارد، استاد و معلم باید به اصلاح ذوق و ذائقه او بپردازند و او را نسبت به نیازهای روحی و قلبی خود توجیه و در او ایجاد عطش کنند و با بیان شیرین و باتسلط خود، مفاهیم موردنیاز مخاطبان را به آنان آموزش دهند.

5. تکریم مخاطب

اسلام برای تکریم همه مردم، به خصوص کسانی که تحت تعلیم و تربیت انسان هستند، سفارش ویژه ای کرده است. برخورد انبیاb با مردم، برادرانه بود. تعبیر «اخوهم»(1) و«یا قوم»(2) که در قرآن کریم نقل شده، نشان دهندۀ رابطۀ با محبت و کرامت میان انبیا و مردم است.

قرآن کریم به پیامبر می فرماید: (وَ اخْفِضْ جَناحَکَ لِمَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ) (3)؛ «و برای مؤمنانی که از تو پیروی کرده اند، بال خود را بگستر [و متواضع باش].» همچنین در آیه 54 سوره انعام به پیامبرn دستور می دهد قبل از آنکه مؤمنین به تو سلام کنند، تو به آنان سلام کن. (إِذا جاءَکَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِآیاتِنا فَقُلْ سَلامٌ عَلَیْکُمْ).(4)

قرآن برای مخاطبانش عناوین کریمانه به کار برده است؛ مثلاً به مؤمنین می فرماید: «یا ایها

1- . (إِذْ قالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ نُوحٌ أَ لا تَتَّقُونَ) (شعراء: 106)؛ (إِذْ قالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ هُودٌ أَ لا تَتَّقُونَ) (شعراء:124)؛ (إِذْ قالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ صالِحٌ أَ لا تَتَّقُونَ) (شعراء:142)؛ (إِذْ قالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ لُوطٌ أَ لا تَتَّقُونَ ) (شعراء:161).
2- . (وَ إِذْ قالَ مُوسی لِقَوْمِهِ یا قَوْمِ إِنَّکُم ... ) (بقره:54)؛ (قُلْ یا قَوْمِ اعْمَلُوا عَلی مَکانَتِکُمْ ...) (أنعام: 135).
3- . شعراء: 215.
4- . انعام: 54.