مهارت معلمی صفحه 221

- «العالم من عرف قدره و کفی بالمرء جهلًا الا یعرف قدره؛(1) دانا کسی است که قدر خود را بشناسد و برای نادانی و جهالت انسان همین بس که قدر خود را نشناسد.»

- «نعم العبد ان یعرف قدره و لا یتجاوز حده؛(2) نیکو بنده ای است آن کس که ارزش خود را بشناسد و از مرز شخصیت خود پا فرا ننهد.»

12. صبوری در برخوردهای غلط

در برابر کسانی که مردم را به سوی خدا دعوت می کنند، افراد بی تفاوت و نااهل و بدرفتاری پیدا می شوند که اگر مبلّغ دین با اخلاق خوش و سعه صدر با آنان برخورد نکند، توفیقی حاصل نمی شود. یکی از راه های دعوت الی اللّه آن است که تنش زدایی نماییم و بدی دیگران را با نیکی دفع کنیم. پیامبر اکرمn تحت تربیت خداوند، مأمور به برخورد با بهترین شیوه در مقابل بدی های دشمنان بود:

- (ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ السَّیِّئَهَ نَحْنُ أَعْلَمُ بِما یَصِفُونَ) (3)؛ «[ای پیامبر!] بدی را به بهترین روش دفع کن [و در مقام انتقام و مقابله به مثل مباش] ما به آنچه مخالفان توصیف می کنند آگاه تریم [ومی دانیم که مشرکان مرا به گرفتن فرزند و شریک و تو را به سحر وجادو توصیف می کنند].»

- (وَ لا تَسْتَوِی الْحَسَنَهُ وَ لَا السَّیِّئَهُ ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِی بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ عَداوَهٌ کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمِیمٌ) (4)؛ «و نیکی با بدی یکسان نیست؛ [بدی دیگران را] با شیوه بهتر [که نیکی است] دفع کن، که این هنگام آن کس که میان تو و او دشمنی است همچون دوست گرم می شود [و عداوتش نسبت به تو تمام می شود].»

در این آیات به پیامبرn سفارش شده است که بدی ها را با خوبی پاسخ بدهد و اهل انتقام نباشد؛ همان گونه که در دعای مکارم الاخلاق، امام زین العابدینA از خداوند می خواهد که به او توفیق دهد تا در برابر غیبت مردم از او، نیکی مردم را بگوید و از بدی آنان بگذرد و هر کس با

1- . نهج البلاغه، خطبه 103 و خطبه 16
2- . غرر الحکم، ج2، ص777.
3- . مؤمنون: 96.
4- . فصلت: 34.