مهارت معلمی صفحه 61

کریم از نمازِ باکسالت و زکاتِ باکراهت انتقاد کرده است: (وَ لا یَأْتُونَ الصَّلاهَ إِلَّا وَ هُمْ کُسالی وَ لا یُنْفِقُونَ إِلَّا وَ هُمْ کارِهُونَ)؛(1) «و نماز را جز از روی کسالت و بی حالی به جا نمی آورند و جز از روی کراهت و بی میلی انفاق نمی کنند.»

نداشتن نشاط یک آفت است و معصومان از آن به خدا پناه می بردند؛ چنانکه امام صادق علیه السلام عرضه می داشت: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْکَسَلِ».(2)

پژوهشگران بر اساس تحقیقات به این نکته پی برده اند که نگاه کردن به کسی که بانشاط غذا می خورد، اشتهاآور است؛ اما نگاه به کسی که برای نمایش غذا می خورد، در اشتها تأثیری ندارد.

اگر ایمان و نشاط باشد، انسان در کار خود نه تأخیر دارد، نه به مزد و پاداش فکر می کند، نه کم کاری می کند، نه از کار خود گلایه می کند، نه کار خود را با دیگران مقایسه می کند، نه منتظر ساعت اتمام کار است، نه از تعطیلات لذت می برد، نه در تعلیم کار خود به دیگران بخل می ورزد، نه مسئله ای را کتمان می کند، نه برای بازنشستگی روزشماری می کند و نه نیاز به بازرس و تشویق دارد؛ اما اگر نشاط نباشد، با وجود انواع دوربین های پیدا و مخفی، بازرسان شناخته شده و شناخته نشده، تشویق ها و توبیخ ها، و رقابت ها و حسادت ها، خود را نشان خواهد داد.

اسلام حتی در عبادات و مناجات هم بر مسئله نشاط تأکید کرده است. امام سجاد علیه السلام در سحرهای ماه رمضان و در دعای ابوحمزه ثمالی از بی نشاطی در عبادت گلایه ها کرده، سپس انواع احتمالات را برای علت بی نشاطی در عبادت و دعا مطرح و با سوز و گداز، بی نشاطی خود را تحلیل کرده است.(3)

1- . توبه: 54.
2- . الکافی، ج 2، ص 585.
3- . «لَعَلَّکَ عَنْ بَابِکَ طَرَدْتَنِی وَ عَنْ خِدْمَتِکَ نَحَّیْتَنِی أَوْ لَعَلَّکَ رَأَیْتَنِی مُسْتَخِفّاً بِحَقِّکَ فَأَقْصَیْتَنِی أَوْ لَعَلَّکَ رَأَیْتَنِی مُعْرِضاً عَنْکَ فَقَلَیْتَنِی أَوْ لَعَلَّکَ وَجَدْتَنِی فِی مَقَامِ الْکَاذِبِینَ فَرَفَضْتَنِی أَوْ لَعَلَّکَ رَأَیْتَنِی غَیْرَ شَاکِرٍ لِنَعْمَائِکَ فَحَرَمْتَنِی أَوْ لَعَلَّکَ فَقَدْتَنِی مِنْ مَجَالِسِ الْعُلَمَاءِ فَخَذَلْتَنِی أَوْ لَعَلَّکَ رَأَیْتَنِی فِی الْغَافِلِینَ فَمِنْ رَحْمَتِکَ آیَسْتَنِی أَوْ لَعَلَّکَ رَأَیْتَنِی آلِفَ مَجَالِسِ الْبَطَّالِینَ فَبَیْنِی وَ بَیْنَهُمْ خَلَّیْتَنِی أَوْ لَعَلَّکَ لَمْ تُحِبَّ أَنْ تَسْمَعَ دُعَائِی فَبَاعَدْتَنِی أَوْ لَعَلَّکَ بِجُرْمِی وَ جَرِیرَتِی کَافَیْتَنِی أَوْ لَعَلَّکَ بِقِلَّهِ حَیَائِی مِنْکَ جَازَیْتَنِی؛ شاید مرا از در خانه ات طرد می کنی، و شاید مرا از خدمت به خودت دور می کنی، شاید می بینی که من حق تو را سبک شمرده ام پس من را از درگاه خود دور می کنی، شاید می بینی که من از یاد تو اعراض می کنم پس با من قهر می کنی، شاید مرا دروغگو می بینی و مرا از کار برکنار می کنی، شاید مرا ناسپاس می بینی و مرا از لذت مناجات محروم می کنی، شاید به خاطر اینکه من در میان علمای ربانی حضور ندارم مرا ذلیل می کنی، یا شاید مرا می بینی که جزء غافلین ام پس مرا از رحمت خودت مأیوس می کنی، یا شاید می بینی که من با افرادی یاوه گو الفت و انس می گیرم پس مرا به آنها وا می گذاری، شاید دوست نداری صدای مرا بشنوی و مرا از درگاه خودت دور می کنی، یا به خاطر گناهانم مرا مکافات می کنی، یا به خاطر نداشتن حیا مرا مجازات می کنی.»