مهارت معلمی صفحه 93

که خداوند به بعضی از افراد پاک و باتقوا و پرتلاش عطا می کند تا آنان وسوسه های شیطانی را از الهامات الهی باز بشناسند و چاه را از راه، و شعار را از شعور تشخیص دهند و این خیر کثیر است.(1)

بر اساس روایات، حکمت همچون نوری است که در جان قرار می گیرد و آثار آن در گفتار و رفتار انسان پیدا می شود.(2) حکمت، بینش و بصیرتی است که اگر در فقیر باشد، او را در جامعه از ثروتمند محبوب تر می کند و اگر در صغیر باشد، او را بر بزرگسالان برتری می بخشد.(3)

همچنین در روایات می خوانیم: حکمت، معرفت و تفقّه در دین است. حکمت، اطاعت از خدا، شناخت امام و پرهیز از گناهان کبیره است.(4) حکمت هدیه ای کلیدی و مادر همه خیرات است. هر که آن را داشته باشد، چیزهای زیادی خواهد داشت. گرچه مال و ثروت خیر است، ولی خیر کثیر، داشتن دید و قدرت تشخیص است.

فرد حکیم در مسائل سطحی و زودگذر توقف ندارد؛ توجه او به عاقبت و نتیجه امور است؛ نه

نزاع بیهوده ای با بالادست خود دارد و نه زیردستان را تحقیر می کند؛ سخنی بدون علم و آگاهی نمی گوید و در گفتار و رفتارش تناقضی یافت نمی شود؛ نعمت های الهی را ضایع نمی کند و به سراغ بیهوده ها نمی رود؛ مردم را مثل خود دوست دارد؛ هرچه را برای خود بخواهد برای آنان می خواهد و هرگز با آنان حیله نمی کند. دنیاگرایان بر مال و آمار و محاسبات مادی تکیه می کنند و سود و زیان را بر اساس مادیات می سنجند، ولی دوراندیشان عاقل و راه شناسان اندیشمند، از بعد دیگری محاسبه می کنند.

من حدود نیم قرن است که معلم هستم؛ اما پدرم یک کاسب درس نخوانده، ولی حکیم بود. روزی در نوجوانی از او پرسیدم: «منزل ما گران تر است یا منزل فلانی؟» ایشان فرمود: «هر خانه ای که در آن عبادت خدا بیشتر باشد، گران تر است.» همچنین، روز دیگری از او پرسیدم:

1- . خداوند وقتی حکیمان را معرفی می کند، راه حکیم شدن را نیز به انسان ها نشان می دهد؛ لذا در سوره اسراء (آیات 22الی39) بیست و پنج دستور اعتقادی، عملی و اخلاقی را ذکر می کند و در پایان به رسول خدا می فرماید: «تمام اینها حکمت است که خداوند به تو وحی نموده است.» و این دستورات اعتقادی و عملی و اخلاقی، «حکمت عملی و نظری» نام دارد.
2- . بحارالانوار، ج 14، ص 316.
3- . همان، ج 67، ص 458.
4- . تفسیر نورالثقلین، ج 1، ص 287.