رساله حلال و حرام صفحه 67

اضطرار به خوردن حرام

تردیدی نیست که تصرّف در مال دیگران بدون اذن و یا رضایت صاحب مال حرام است و همان گونه که گذشت خداوند می فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ إِلاَّ أَنْ تَکُونَ تِجارَهً عَنْ تَراضٍ مِنْکُم ...»(1)

و رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) نیز فرمود: «لا یحلّ مال امرءٍ إلّا بطیب نفسه»(2)

و ادلّه فراوان دیگری که دلالت بر حرمت تصرف و تملّک و خوردن مال مردم و یا مال حرام می کند، خواه از اموال شخصی افراد باشد و خواه اموال عمومی مانند بیت المال و اموال فقرا و سادات مانند زکات و خمس و کفّارات و دیات و ....

و لکن اگر کسی مضطر بود با شرایطی که فقها بیان نموده اند تصرّف در مال دیگران برای او به اندازه ضرورت جایز می باشد چرا که خداوند می فرماید : «فَمَنِ اضْطُرَّ غَیْرَ باغٍ وَ لا عادٍ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ»(3)

و یا می فرماید: «فَمَنِ اضْطُرَّ فِی مَخْمَصَهٍ غَیْرَ مُتَجانِفٍ لِإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ»(4)

و یا می فرماید: «وَ قَدْ فَصَّلَ لَکُمْ ما حَرَّمَ عَلَیْکُمْ إِلاَّ مَا اضْطُرِرْتُمْ إِلَیْه ...»(5)

و یا می فرماید: «وَ ما جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ»(6)

1- (نساء/29)
2- (میزان الحکمه، ج1/683)
3- (بقره/173)
4- (مائده/3)
5- (انعام/119)
6- (حج/78)