رساله حلال و حرام صفحه 72

کهنه نموده است؟ 3- از مال او، که از چه راهی به دست آورده و در چه راهی مصرف نموده است؟ 4- و از محبّت [و ولایت] ما خانواده(1).

بی اعتباری دنیا

مرحوم سید رضی در نهج البلاغه از امیرالمؤمنین(علیه السلام) نقل نموده که آن حضرت در توصیف دنیا فرمود: چگونه توصیف کنم خانه دنیا را ، که ابتدای آن رنج و مشقت است و انتهای آن فنا و نابودی است، و در حلال آن حساب است و در حرام آن عقاب و عذاب است، و غنیّ و بی نیاز آن مورد فتنه و امتحان است و نیازمند و فقیر آن محزون و غمگین است و کسی که برای رسیدن به آن بکوشد به خواسته خود نمی رسد، و کسی که در طلب و به دست آوردن آن نکوشد، دنیا به طرف او می آید، و کسی که به چشم عبرت به آن نگاه کند ، او را بینا و هوشیار می نماید، و کسی که به چشم طمع به آن نگاه کند ، او را کور می کند [و از حق دور می شود] .

سپس سیّدرضی(رحمه الله ) می گوید: اگر کسی با تامّل و دقّت به دو جمله آخر این کلام بنگرد و در معنای «من أبصر بها بصّرته، و من أبصر إلیها أعمته» غور نماید فرق این دو جمله را به خوبی می فهمد و به ظرافت آن پی می برد(2).

در کتاب تحف العقول نیز همین مضمون از آن حضرت نقل شده که در مذمّت دنیا فرمود : ابتدای دنیا [برای انسانها] عناء و سختی و مشقّت است، و انتهای آن فنا و نابودی است، و در حلال آن حساب ، و در حرام آن عقاب و عذاب است ، و کسی که در آن صحّت و سلامتی داشته باشد خود را ایمن از عذاب می پندارد و کسی که بیمار باشد از آمدن به دنیا پشیمان می شود، و کسی که غنی و بی نیاز باشد مورد فتنه و امتحان است ، و کسی که نیازمند باشد غمگین و محزون است ، و کسی که برای به دست آوردن دنیا

1- ... حدثنی أبی إسحاق بن موسی بن جعفر قال: حدثنی أبی موسی بن جعفر، عن أبیه جعفر ابن محمد، عن أبیه محمد بن علی، عن أبیه علی بن الحسین، عن أبیه، عن أمیر المؤمنین علیهم السلام قال: قال رسول الله صلی الله علیه وآله: لا تزول قدما عبد یوم القیامه حتی یسأل عن أربع، عن عمره فیما أفناه، و [عن] شبابه فیما أبلاه، وعن ماله من أین اکتسبه وفیما أنفقه وعن حبنا أهل البیت. (خصال، ص253)

2- ... مَا أَصِفُ مِنْ دَارٍ أَوَّلُهَا عَنَاءٌ وآخِرُهَا فَنَاءٌ - فِی حَلَالِهَا حِسَابٌ وفِی حَرَامِهَا عِقَابٌ - مَنِ اسْتَغْنَی فِیهَا فُتِنَ - ومَنِ افْتَقَرَ فِیهَا حَزِنَ ومَنْ سَاعَاهَا فَاتَتْه - ومَنْ قَعَدَ عَنْهَا وَاتَتْه ومَنْ أَبْصَرَ بِهَا بَصَّرَتْه - ومَنْ أَبْصَرَ إِلَیْهَا أَعْمَتْه. (نهج البلاغه، ج1/130، کلام82)