- سخن ناشر 2
- 1- مبادی اخلاق 4
- اشاره 4
- نگاهی به دنیای جدید 5
- محور بودن انسان در مباحث اخلاقی 7
- مفهوم اخلاق 7
- فطری بودن فضایل و رذایل 9
- موضوع اخلاق 9
- اخلاق و هستی ادراکی توحیدی 11
- اخلاق و شخصیّت 13
- اخلاق دینی و اخلاق دنیوی 14
- خصوصیات اخلاق دنیوی 15
- ویژگیهای اخلاق دینی 18
- آیا اخلاق نسبی است یا مطلق ؟ 20
- در پاسخ این شبهه می گوییم: 21
- 2- اخلاق در دو دیدگاه و کمال نهایی 23
- اشاره 23
- اخلاق در فرهنگ غرب 24
- اخلاق در فرهنگ اهل بیت علیهم السلام 27
- اسلام اخلاق عملی است 30
- اخلاق و کمال نهایی نفس 31
- اخلاق و نفس 31
- معنای کمال 32
- کمال نهایی 33
- 3- رابطۀ انسان با خدا 36
- اشاره 36
- بیان یک مطلب کلی 37
- رابطۀ انسان با خدا 39
- ایمان قلبی 41
- معرفت به خدا 41
- معرفت به خود 41
- چگونگی رابطۀ انسان با خدا 42
- اخلاص در اندیشه و عمل 42
- انس با خدا 45
- ذکر خدا 47
- مفهوم ذکر 48
- نجات بشر و رابطه با خدا 52
- اشاره 54
- 4- رابطۀ انسان با خود 54
- گام اوّل در رابطۀ انسان با خود اینست که بداند: کیست؟ 56
- منظور از خود 56
- گام دوّم 57
- کدام غیر؟ 58
- غفلت چیست ؟ 60
- اثرات غفلت بر نفس 60
- خودفراموشی 61
- اثر دیگر غفلت، خدا فراموشی است. 63
- 5- رابطۀ انسان با اجتماع 71
- اشاره 71
- نکتۀ دوّم 73
- نکتۀ اوّل 73
- نکتۀ سوّم 74
- نکتۀ چهارم 75
- نکتۀ پنجم 76
- نکته ششم 77
- نکتۀ هفتم 77
- انصاف 79
- وفای به عهد و وعده 80
- سفارش به حقّ و صبر 81
- صبر 82
- حقّ 82
- حفظ شخصیّت 84
- صلۀ رحم 86
- اجتماع اسلامی 88
- علت چیست ؟ 88
- اشاره 91
- 6- رابطۀ انسان با طبیعت 91
- طبیعت 93
- بهره گیری مادّی 93
- بهره گیری معنوی 100
- طبیعت، عبادتگاه حقّ 104
- یک بینش غلط 106
- اشاره 109
- 7- رابطه انسان با آخرت 109
- پاسخ: 111
- رابطه مثبت با آخرت در دنیا 116
- رابطه صحیح با آخرت 116
- بعد علمی رابطه مثبت با آخرت 117
- بُعد عملی رابطه مثبت با آخرت 121
- رابطه منفی با آخرت 125
- بُعد عملی رابطه منفی با آخرت 129
- اثر منفی در زندگی دنیا 129
- اشاره 131
- 8- صفات برجستۀ اخلاقی 131
- عزّت نفس 134
- مفهوم نفس 136
- عزّت نفس چیست ؟ 136
- عزّت در شعاع وابستگی ارادی به خدا 137
- شناخت عزّت نفس در شعاع شناخت ذلّت نفس 138
- کیفیت کسب عزّت نفس 140
- عزّت جامعه 145
- عزّت اعتباری 146
- زهد در دنیا 147
- کیفیت زهد در دنیا 151
- اشاره 154
- 9- صفات اخلاقی 1 154
- چند نکته در بیان إستعاذه 156
- هَیَجانِ الْحِرْصِ 156
- وَ سَوْرَهِ الْغَضَبِ 158
- وَ غَلَبَهِ الْحَسَدِ 159
- وَضَعْفِ الصَّبْرِ 160
- وَقِلَّهِ الْقَناعَهِ 161
- وَ شَکاسَهِ الْخُلْقِ 162
- وَإلْحاحِ الشَّهْوَهِ 163
- وَمَلَکَهِ الْحَمِیَّهِ 164
- وَ متابَعَهِ الْهَوی 165
- وَمُخالَفَهِ الْهُدی 165
- وَسِنَهِ الْغَفْلَهِ 166
- وَتَعاطِی الْکَلْفه 166
- و إیثارِ الْباطِلِ عَلَی الْحقِّ 167
- 10- صفات اخلاقی 2 168
- اشاره 168
- وَ الْاِصْرارِ عَلَی الْمَأثَمِ 169
- وَاسْتِصْغارِ الْمَعْصِیَهِ 170
- وَ اسْتِکْبارِ الْطَّاعَهِ 170
- وَ الْإزْراء بِالْمُقِلّیِنَ 171
- وَمُباهاتِ الْمُکْثِریِنَ 171
- وَتَرْکِ الْشُّکْرِ لِمَنِ اصْطَنَعَ الْعارِفَهَ عِنْدَنا 172
- وَسُوءِ الْوِلایَهِ لِمَنْ تَحْتَ أیْدینا 172
- اَوْ انْ نَعْضُدَ ظالماً أوْ نَخْذُلَ مَلْهُوفاً 173
- أوْ نَروُمَ ما لَیْسَ لَنا بِحَقّ 173
- أوْ نَقُولَ فی الْعِلْمِ بِغَیْرِ عِلْم 174
- وَ نَعُوذُ بِکَ أنْ نَنْطَوِیَ عَلی غِشّ أحَدٍ 174
- وَ أنْ تُعْجِبَ بِأَعْمالِناْ 175
- وَ نَمُدَّ فی امالِنا 176
- وَنَعُوذُ بِکَ مِنْ سُوءِ السَّریرَهِ 177
- أوْ یَنْکبَنَا الزّمانُ 178
- وَ احْتِقارِ الْصَغیرَهِ 178
- وَأنْ یَسْتَحْوِذَ عَلَیْنَا الْشَّیْطانُ 178
- وَنَعُوذُ بِکَ مِنْ تَناوُلِ الْإسْرافِ 179
- أوْ یَتَهَضّمَنَا السُّلْطانُ 179
- وَمِنْ فِقْدانِ الْکَفافِ 180
- وَ نَعوُذُ بِکَ مِنْ شَماتَهِ الْاَعْداءِ 181
- وَ مِنَ الْفَقْرِ إلَی الْأکْفاءِ 181
- وَمِنْ مَعیشَهٍ فی شِدَّهٍ 182
- وَ میتَهٍ عَلی غَیْرِ عُدَّهٍ 182
- وَ الْمُصِیبَهِ الْکُبْری 183
- وَنَعوُذُ بِکَ مِنَ الْحَسْرَهِ الْعُظْمی 183
- وَأشْقَی الشَّقاءِ 183
- وَ حُلُولِ الْعِقابِ 184
- وَسوءُ الْمَابِ وَ حِرْمانِ الثَّوابِ 184
- فهرست مطالب 185
رابطه مثبت عملی با آخرت دارای مراتبی است، و شدّت و ضعف در رابطه مثبت عملی با آخرت وابسته به حدّ انقطاع از دلبستگی به عالم طبیعت است. هر قدر حرکت نفس خالی از شوائب و انگیزه های مادّی باشد و دواعی حرکت جنبه انسانی و الهی داشته باشد و اعمال ارادی از وابستگی بیشتری به خواست خدای متعال برخوردار خواهد بود و در صورت انقطاع کامل شدیدترین مرتبه مثبت را خواهدداشت، و برعکس هر اندازه اعمال از انگیزه های طبیعی، حیوانی و دنیوی بیشتری برخوردار باشد رابطه مثبت ضعیف تر می شود تا جایی که رابطه مثبت به صفر می رسد بلکه احیاناً زیر صفر قرار می گیرد که در این صورت صفت کاملاً منفی پیدا می کند. به هر حال رابطه مثبت با آخرت زنده کننده عشق و امیدواری به لقاء خداونداست و ثمره این امیدواری عمل صالح(1) است، و بسوی او بالا میرود سخنان پاک و خوب، و عمل صالح را بالا میبرد(2). و آثار بسیار مثبت دیگری که در اخلاق شخص ظهور فعلی پیدا می کند.
رابطه منفی با آخرت
رابطه منفی با آخرت نیز دارای دو بُعد می باشد:
1
2
بُعد علمی بُعد عملی
بُعد علمی رابطه منفی با آخرت یا ابتدایی است و یا این که در ضمن رابطه منفی عملی با آخرت پیدا می شود.
بُعد علمی رابطه منفی ابتدایی اینست که شخصی که منکر معاد و حشر و نشر و در قیامت است دنیا در نظر او مقصد ذاتی و نهائی می باشد. و تمام شؤون زندگی و خواسته وجودیش را در محدوده اسباب دنیوی و وسایل مادّی طلب می کند. به عبارت دیگر انکار و تکذیب معاد نوعی شناخت را در مورد دنیا و زندگی در ذهن انسان به وجود می آورد. به این نحو که دنیا را به عنوان مقصد حقیقی می شناسد. حقیقت و واقعیت خویش را در شعاع دید دنیوی توجیه و تفسیر می کند. به گونه ای که تسلیم محض دنیا می گردد و هر مسأله ای که از مرز دنیا می گذرد و خارج از مرز حواس و مسائل دنیوی باید تحلیل شود؛ آن را به مسخره
1- (1) -... فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَهِ رَبِّهِ أَحَداً، سورۀ کهف، آیۀ 110.
2- (2) - إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصّالِحُ یَرْفَعُهُ، سورۀ فاطر، آیۀ 10.