اخلاق اسلامی صفحه 184

وَسوءُ الْمَابِ وَ حِرْمانِ الثَّوابِ

«مآب» از «أوْبَ» به معنای رجوع و بازگشت است که همان عاقبت و پایان کار باشد. آن جا که تلاش انسان او ره سر انجامی زیبا و پایان پر از رحمت نرساند، دچار عاقبت سو و بد شده است. و قهری است که چنین شخصی از پاداش خیر محروم مانده و جایگاه بسیار سختی دارد (جهنم).

خدایا! از عاقبت بد و محروم شدن از ثواب (پاداش و نعمت بهشت) به تو پناه می بریم. بد عاقبتی و ناکامی معلول صفات منفی و رفتارِ دور از شأن انسانی است.

وَ حُلُولِ الْعِقابِ

«حلول»، نزول و فرود آمدن در مکان است و «عقاب»، عقوبت و کیفر گناه.

آنچه سبب عقوبت فرد و اجتماع می شود گناهانی است که فرد و جامعه مرتکب آنها می شوند. گناه، علاوه بر عقوبت اخروی، عقوبتهای دنیوی نیز دارد؛ گناهانی که نعمتها را تغییر می دهد و انواع گرفتاری را برای انسان پیش می آورد، از جمله کیفرهای دنیوی است.

پس، باید به خدا پناه برد از نزول کیفر و از صفات و رفتار منفی ای که سبب فرود آمدن کیفر می گردد.

«أللّهُمَّ صَلِ ّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِهِ وَ أعِذْنی مِنْ کُلّ ذلِکَ بِرَحْمَتِکَ وَ جَمیعَ الْمُؤْمِنینَ وَالْمُؤْمِناتِ، یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ» خدایا! برمحمّد و آل او درود و رحمت فرست و مرا و همۀ مردان و زنان مؤمن را از این صفات و رفتار منفی و آثار آنها به رحمت خود در پناه خود گیر، ای مهربانترین مهربانها.

آنچه در این قسمت و در قسمت گذشته بیان شد، ترجمۀ کوتاهی بود از دعای هشتم صحیفۀ سجادیه که در آن امام سجاد علیه السلام به بیان اوصاف و رفتار خارج از حدّ عقل و دین، و آثار گناهان پرداخته، از همۀ آنها به خدای بزرگ پناه می برید. ما نیز به تأسّی از آن بزرگوار به خدا پناه می بریم. به امید روزی که جامعۀ اسلامی از صفات و رفتار زشت پاک و منزه باشد.