آیین اخلاق در قرآن صفحه 429

الرَّسُولُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ مَتی نَصْرُ اللَّهِ أَلا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِیبٌ.» «1».

بنابراین لزوم پاداش از این سه نوع اعتبار برمی‌خیزد، و تنها به جزای کامل و خالص بسنده نمی‌شود، بلکه صرفا جنبه محاسبه‌ای دارد و نه آنکه جنبه پس‌اندازی داشته باشد، پاداش در حقیقت نتیجه نهایی تلاش و کوشش است، نه آنکه ترغیبی بر صرف افزودن اجر باشد.

و هم‌چنین سزاوار است که در مقابل این جهانی که همواره پر از تکالیف و وظایف روزافزون است، جهان دیگری از محاسبات باشد که آن را تنها بدین نحو تصوّر نماییم و بس.

پس ببینیم قرآن چه راهی را برای این هشدار طی کرده است؟ اینک آن چیزی که در بررسی آن تا پایان این بخش از کتاب پیش می‌رویم.

ب-

پاداش الهی در حیات اخروی‌

اشاره

همه آیات قرآنی، این منظور را با روش خاصّی مطرح نکرده است، برخی از آیات جز نظر عام و نامحدودی را نداده و برخی دیگر همان نظر را به صورت محدود با تفاوت درجه دقیق آن را مطرح کرده است که گاهی جنبه منفی و گاهی مثبت، و گاهی مادّی و گاهی معنوی و روحی است. و در این صورت، وظیفه ماست که نمونه‌هایی از هرکدام را مشخّص کنیم:

الف: نخست آیاتی را ذکر می‌کنیم که برای تعیین سرانجام مخصوص نیکوکاران و گنه‌کاران، تنها به ذکر اسم نوعی هرکدام از آنها بسنده می‌کند که جایگاه ابدی آنان بهشت است یا دوزخ «2»،

__________________________________________________
(1)- بقره (2) آیه 214، آل عمران/ 140، 141، 142، 152، 166، توبه/ 16، انبیاء/ 35، عنکبوت/ 2، 3، روم (30) آیه 41، سجده/ 21، محمد/ 31: آیا گمان کردید داخل بهشت می‌شوید، بی‌آنکه حوادثی همچون حوادث سخت گذشتگان به شما برسد، همانا که شداید و زیانهای فراوان به آنها رسید و آن‌چنان ناراحت و متزلزل شدند که پیامبر الهی و افرادی که ایمان آورده بودند، گفتند: پس یاری خدا در کجاست! آگاه باشید، یاری خدا نزدیک است.
(2)- بهشت: بقره/ 82، آل عمران/ 185، نساء/ 124، توبه/ 21، 111، هود/ 23، 108، کهف/ 107، حج/ 5، 6، مؤمنون/ 22، فرقان/ 15، شعراء/ 90، لقمان/ 8، سجده/ 19، زمر/ 73، غافر/ 8، فصّلت/ 30، شوری/ 7، احقاف/ 14، 16، محمّد/ 6، ق/ 31، حشر/ 20، قلم/ 34، نازعات/ 41، تکویر/ 13، فجر/ 30 (- 19 الف و 8 ب).

دوزخ: بقره/ 39، 81، 167، 206، 217، 257، 275، آل عمران/ 12، 116، 131، 151، 162، 196، نساء/ 10، 14، 30، 93، 97، 115، 121، 140، 169، مائده/ 10، 37، 72، 86، انعام/ 128، اعراف/ 18، 36، انفال/ 14، 16، 36، 37، توبه/ 17، 49،-