آیین اخلاق در قرآن صفحه 623

نسبت به احترام شخص انسان به این گفته‌ها واداشته است، منظورش التزام به برائت ظاهری بوده است و مسئله باطن را به وجدان فردی واگذار کرده است. و آیا تمام آنچه که بر نظر مذهب حنفی ایراد گرفته شده است، از این جهت نیست که آن‌ها می‌خواسته‌اند آزادی بیشتری بدهند به کسانی که خوب استفاده کردن از آزادی را به کار نگرفته‌اند!!؟

4- نیّت جلب رضای مردم (ریا)

مطلبی که مانده، نوع دیگری از انگیزه‌های خودخواهی است که باید توصیف کنیم، و نسبت به بحث آخرین موردی است که از آن سخن می‌گوییم؛ که نمونه دیگری از خودخواهی جسورانه است، ولی این خودخواهی، تجاوز به غیر و انکار واقعیّت نیست و جنبه مادّی هم ندارد، بلکه پوششی از نرمش و ابراز انس و الفت بیشتر است. زیراکه این حالت از خوددوستی می‌جوشد؛ همان احساس طبیعی که در بعضی از شرایط، مشروعیّت دارد، البتّه با درجات متفاوت از مشروعیّت، ولی در اینجا عیب کار این است که لزومی ندارد و در غیر محلّ خود به کار گرفته شده است.

البتّه مشروعیّت آن در ذات خود متفاوت است، چون برای زندگی اجتماعی انسان لازم است به کمترین حد از محبّت قلبی دیگران و در حدّ اقل اعتبار در نظر ایشان، به مقدار ضرورتی که برای تنفّس زندگی مادّیش ضرورت دارد، اطمینان داشته باشد.

آیا این مقدار مجاز نشده و بلکه از امور موافق با سنّت حسنه نیست که شخص به شکل ظاهر و روش لباس پوشیدنش در اجتماع بیشتر اهمیّت بدهد تا در بین کسانی که با آنها انس و الفت دارد، و این امری است که سنّت دینی بر آن تأکید دارد: «پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم وقتی که بیرون می‌آمد، ردا می‌پوشید.» «1».

- علی الصّحیحین: 1/ 647، حدیث 1742؛ کافی: 7/ 273، حدیث 12؛ سنن ترمذی: 4/ 461، حدیث 2159: 5/ 273، حدیث 3087؛ سنن دارمی: 2/ 69؛ مجمع الزّوائد: 1/ 139؛ مصباح الزّجاجه: 4/ 163؛ تذکرة الفقهاء: 2/ 77؛ سنن کبرای بیهقی:

5/ 8؛ سنن ابی داود: 2/ 185؛ وسائل الشّیعه: 19/ 3، حدیث 3.