آیین اخلاق در قرآن صفحه 640

می‌کنند، همانند کمال ذاتی و فداکاری برای دیگران، این نوع خیر اخلاقی در قرآن در سطح نیّت جز همانند یک ارزش درجه دوم هم‌چون اضافه‌ای در سایه مبدأ والا، یعنی رضوان خداوند علّی اعلا ابراز نشده است.

- و در این صورت چه می‌ماند تا بدان وسیله فطرت را براساس زمینه ارزش‌های اخلاقی به آن ارتباط و اختصاص می‌دهیم؟

- هیچ‌چیز.

- آیا به خاطر بحث از ایمنی و خوشبختی موعود استثنایی وجود ندارد؟

- خیر ...

- ولی، در این صورت پس چرا در این مورد بین تندروان و میانه‌روان اختلاف وجود دارد؟

- این اختلاف به وجود نیامده، مگر براساس دو جنبه‌ای بودن مسئله و این چیزی از نتیجه قطعی که بدان اشاره کردیم، نمی‌کاهد. بعضی از آنها معتقدند که هر هدفی جز مبدأ اعلا، خواری و ذلّت است و بی‌ارزش، و دیگران معتقدند که هدفی را جز او داشتن نابخردی و از بین بردن ارزش است.

بنابراین؛ آنها که از ارزش‌های برتر ماندگار سخن می‌گویند و آنها را بر لذّت‌های گذرا ترجیح می‌دهند، با همه تأکید شرایط لازمی را که برای این گزینش باید فراهم شود، به خوبی می‌دانند، زیراکه آن مواضع برای دل‌های مخلص متوجّه به سوی خدا پوشیده است.

بنابراین؛ برای انسان علاقه‌ای روشن، با آگاهی ذاتی و علاقه‌مندی به شرع و بیداری در برابر امر الهی هم‌چون الگویی اطاعت کردنی کافی نیست، که به‌طور قطع از مبدأ دیگری که بیگانه از او است، پیروی کند، بلکه باید این علاقه و نشاط تحرّک داشته و هدایت شده باشد و از این امر عظیم متأثّر گردد.

باید این امر چنان باشد که نظر متأمّل را به حرکت درآورد.

باید این نور به نیرو تبدیل شود.

باید آن موضوع درعین‌حال هدف نهایی باشد.

و به راستی که به وسیله در نظر داشتن تکلیف از آن جهت که موضوع مباشر است، باید بتوانیم به زندگی اخلاقی برسیم «به مرحله صحّت و سلامت نائل شویم». و بدان وسیله از آن