فرهنگ اخلاقی معصومین علیهم السلام حرف (آ) صفحه 104

ب _ آثاری دنیوی و اجتماعی این عمل چگونه است؟

ج _ آیا آثار اخروی برای این عمل متصور است؟

د _ چگونه با این ناهنجاری اجتماعی برخورد کنیم؟

با این همه، نکته قابل توجه آن است که اصل آزار و اذیت از نظر وجدان و عقل انسانی، کاری ناپسند است و یک جامعه سالم، مردم آزاری یا دگرآزاری را نمی پسندد.

1. آزارنده

به نظر می رسد آزارنده از نظر روحی و روانی، فردی نامتعادل است. به همین دلیل، در احادیث می بینیم که آزار نرساندن را نشانه کمال خرد آدمی معرفی می کنند. (1) بنابراین، فرد خردمند اهل مردم آزاری و دگر آزاری نیست. می توان گفت انسان های مردم آزار از نظر عقل و خرد فردی و اجتماعی، رشد لازم را پیدا نکرده اند.

ما وقتی به سخنان ائمه معصومین علیهم السلام در مورد القابی چون: مسلمان، مؤمن و متقی می نگریم، درمی یابیم یکی از ویژگی های برجسته این گونه افراد آن است که دیگران از ناحیه این افراد آسیبی نمی بینند و مورد اذیت و آزار قرار نمی گیرند. حضرت علی علیه السلام در نهج البلاغه درباره مسلمان می فرماید:

فالْمُسِلمُ مَنْ سَلِمَ المُسلِمونَ مِنْ لِسانِهِ وَ یَدِهِ... .

مسلمان کسی است که مسلمانان از زبان و دست او آزاری نبینند، مگر آن جا که حق باشد. آزار مسلمان روا نیست جز در آن چه واجب باشد. (2)

البته باید دانست مقصود حضرت علی علیه السلام ، از این استثنا در مرحله دفاع و مقابله با مردم آزاری است؛ یعنی مواردی که انسان مورد اذیت و آزار قرار