فرهنگ اخلاقی معصومین علیهم السلام حرف (آ) صفحه 95

قوا و غرایز گوناگونی است. در وجود انسان، هزاران قوه نیرومند است. انسان شهوت دارد، غضب دارد، حرص و طمع دارد، جاه طلبی و افزون طلبی دارد. در مقابل، عقل دارد، فطرت دارد. وجدان یک آدم آزاده باشد و ممکن هم هست یک آدم برده و بنده باشد؛ یعنی ممکن است انسان بنده حرص خودش باشد، اسیر شهوت خودش باشد، اسیر خشم خودش باشد، اسیر افزون طلبی خودش باشد و ممکن است از همه این ها آزاده باشد:

فاش می گویم و از گفته خود دل شادم

بنده عشقم و از هر دو جهان آزادم

آزادی معنوی یعنی چه؟... جواب این است که آزادی معنوی برخلاف آزادی اجتماعی، آزادی انسان از خودش است. آزادی اجتماعی، آزادی انسان است از قید و اسارت افراد دیگر، ولی آزادی معنوی نوع خاصی از آزادی است. در واقع، آزادی انسان است از قید و اسارت خودش. (1)

2. آزاده در روایات

از دیدگاه امام صادق علیه السلام حرّ و حرّیت که همان آزاده و آزادگی است، چهار رکن اساسی دارد: (2)

1. وفا؛

2. حیا؛

3. تدبیر؛

4. خوش رویی.