فرهنگ اخلاقی معصومین علیهم السلام حرف (آ) صفحه 99

می دهد و او را از قید رقیت و بندگی هوا و هوس آزاده می کند و رشته حرص و طمع و حسد و شهوت و خشم را از گردنش بر می دارد، ولی به طور غیرمستقیم در زندگی اجتماعی هم آزادی بخش انسان است. رقیت ها و بندگی های اجتماعی نتیجه رقیت معنوی است. آن کس که بنده و مطیع پول یا مقام است، نمی تواند از جنبه اجتماعی، آزاد زندگی کند. پس درست است که می گوییم: عتقٌ من کُلِّ مَلَکَهٍ؛ یعنی تقوا همه گونه آزادی را به انسان می دهد. پس تقوا نه تنها قید و محدودیت نیست، بلکه عین حریت و آزادی است. (1)

6. آزادگی و زهد

غلام همت آنم که زیر چرخ کبود

ز هر چه رنگ تعلق پذیرد، آزاد است

مگر تعلق خاطر به ماه رخساری

که خاطر از همه غم ها به مهر او شاد است

فاش می گویم و از گفته خود دل شادم

بنده عشقم و از هر دو جهان آزادم

نیست بر لوح دلم جز الف قامت یار

چه کنم، حرف دگر یاد نداد استادم (2)

«میان زهد و آزادگی، پیوندی کهن و ناگسستنی برقرار است. نیاز و احتیاج، ملاک روبه مزاجی است.» بی نیازی، ملاک «آزادگی» آزادگان جهان است که سبک باری و سبک بالی، اصیل ترین آرزوی آن هاست. آنان از آن جهت زهد و قناعت را پیشه می سازند که نیازها را کاهش دهند و به موازات آن، خویشتن را از قید اسارت اشیا و اشخاص رها سازند... .