آیین برنامه سازی سیر و سلوک در قرآن صفحه 362

متوسط دارد، مؤمن عالی واجد آن است و اگر اهل ایمان بر اثر «بصیرت و صبر»، «شکر و شکیبایی» و «خلوص و صداقت» طبق سنت خدا، رسول خدا صلی الله علیه و آله و اهل­بیت علیه السلام عمل کنند، می­توانند به عالی­ترین درجه کمالی برسند. به تعبیر استاد جوادی آملی:

مؤمن از آن جهت که انسان صالح است، خلیفه خداست و باید سنتی از سنت­های خدا را دارا باشد و از آن لحاظ که خلیفه رسول خداست، باید واجد سنتی از سنت­های رسول اکرم باشد و از آن نظر که خلیفه امام معصوم علیه السلام ، است باید سنتی از سنت­های امام معصوم علیه السلام را دارا باشد. هر کس از سنت­های یاد شده بیشتر برخوردار باشد، خلافت او از مستخلف عنه خود کامل­تر است.(1)

ازاین رو، اهل ایمان می­توانند هر چه بهتر، بیشتر و عمیق­تر به ایمان خود محتوای معرفتی و کمال معنوی ببخشند و بر درجات قرب ایمانی خویش بیفزایند و هر چه خویشتن را به کتاب الهی قرآن عرضه کنند و با معارف و موازین قرآنی در هر سه مرحله نظام عقیدتی، اخلاقی (تربیتی و احکامی) و شریعتی مورد سنجش و ارزیابی قرار دهند و با مراقبه و محاسبه پله­های تکامل را بپیمایند، می­توانند به «لَهُمْ درَجَاتٌ»(2) و سپس «هُمْ درَجَاتٌ»(3) برسند. حال اگر به آیاتی بنگریم که درجه و درجات اصحاب ایمان و دارندگان مقام ابرار را مطرح می­کند، به دو مطلب می­رسیم:

الف) ایمان و مؤمنان تشکیک­پذیرند و درجات دارند.

ب) عوامل و زمینه­های کسب درجات برتر و بالاتر چیست؟

مثلاً آیات ذیل:

1- تفسیر تسنیم، ج 9، ص 144.
2- انفال: 4.
3- آل­عمران: 163.