حقوق مومنان از دیدگاه خاتم پیامبران صلی الله علیه و آله وسلم صفحه 8

2_1. معنای اصطلاحی حق

در اصطلاح فقها، حق را این گونه معنا کرده اند:

حق عبارت است از سلطنت شخصی بر دیگری، خواه این دیگری، شخصی باشد، خواه چیزی دیگر مانند مال.(1)

به بیان دیگر، می توان گفت حق عبارت از امتیاز، قدرت یا اختیاری است که از سوی شرع یا قانون به کسی داده می شود تا بر اساس آن بتواند در چیزی تصرف کند یا انجام کاری را از دیگری بخواهد.(2)

2. تقسیم بندی حقوق

2. تقسیم بندی حقوق

در اصطلاحات فقهی، حق به اعتبارهای گوناگون تقسیم بندی می شود که یکی از آنها به اعتبار صاحب حق است. بر این اساس، حق به «حق اللّه » (حق خداوند) و «حق الناس» (حق مردم) تقسیم می شود.

حق اللّه ، حقی است که برای خداوند به اعتبار خالقیت، ربوبیت و ولایت او بر کل هستی ثابت شده است. این حق اصالت دارد و بندگان نه در جعل و اثبات و نه در اسقاط آن نقشی ندارند. بر خلاف حق الناس که خداوند جعل کرده است و بندگان امکان اسقاط آن را دارند.

حق الناس، حقی است که شارع مقدس آنها را برای مردم جامعه در نظر گرفته است. این حق معمولاً قابل نقل، انتقال و اسقاط است.(3)

1- شیخ محمدهادی تهرانی، «رساله حق و حکم»، تصحیح نعمت اللّه صفری، نامه مفید، سال اول، ش چهارم، زمستان 1374؛ سیدمحمد آل بحرالعلوم، بلغه الفقیه، چاپ چهارم، تهران، مکتبه الصادق، 1403ق، بلغه الفقیه، ج 1، ص 13.
2- البته باید توجه داشت که این تعریف تنها درباره حق مردم صادق است نه حق خداوند؛ زیرا حق خداوند را کسی جعل نکرده و برای او بالاصاله ثابت است.
3- ر.ک: «رساله حق و حکم».