حقوق مومنان از دیدگاه خاتم پیامبران صلی الله علیه و آله وسلم صفحه 80

پاسخ این پرسش را با روایتی از امام صادق علیه السلام بیان می کنیم. آن حضرت در پاسخ این پرسش که: «حدود حسن خلق چیست؟» می فرماید:

تُلَیِّنُ جانِبَکَ، وَ تُطَیِّبُ کَلامَکَ، وَ تَلْقی أَخاکَ بِبِشْرٍ حَسَنٍ.(1)

[حسن خلق به این است که:] فروتنی و پیشه کنی، به نیکویی سخن گویی و با برادرت با خوش رویی برخورد کنی.

اینک برای تکمیل بحث، سه حدود اصلی را که امام صادق علیه السلام برای حسن خلق برشمرده است، به تفکیک بررسی می کنیم:

الف) فروتنی

الف) فروتنی

در این زمینه روایات بسیاری وارد شده است که از آن جمله می توان به این کلام امیرالمؤمنین علی علیه السلام اشاره کرد:

إِیّاکَ وَ الْکِبْرَ، فَإِنَّهُ أَعْظَمُ الذُّنُوبِ وَ أَلْأَمُ الْعُیُوبِ وَ هُوَ حِلْیَهُ إِبْلِیسَ.(2)

از تکبر و خودپسندی دوری کن که آن از بزرگ ترین گناهان، دردناک ترین [و تحمل ناپذیرترین] عیوب و زینت شیطان است.

جای تعجب و حیرت است چگونه موجودی که به تعبیر امام علی علیه السلام، دیروز نطفه ای بی ارزش بوده و فردا مرداری گندیده خواهد بود،(3) به خود مغرور می شود و خود را از همه عالم و آدم برتر می داند، در حالی که می تواند با برخوردی شایسته و همراه با فروتنی، بسیار بهتر در دل اطرافیانش جای گیرد و سبب احترام و بزرگداشت حقیقی نسبت به خود شود.

مگر نه این است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در عین جلالت و بلندی مقام، چنان در

1- الکافی، ج2، ص103، ح 4.
2- غرر الحکم و درر الکلم، ج2، ص293، ح 2652.
3- نهج البلاغه، حکمت 126، ص442 «عَجِبتُ لِلمُتِکَبِّرِ الَّذی کانَ بِالأَمسِ نُطفَهً وَ یَکوُنُ غَدا جیفَهً؛ در شگفتم از متکبر که دیروز نطفه بود و فردا مرداری بیش نخواهد بود».