- 2. تقسیم بندی حقوق 8
- 3. رابطه حقوق خداوند و حقوق مردم 10
- 4. متقابل بودن حقوق 13
- 5. گذشت ناپذیر بودن تجاوز به حقوق بندگان 14
- اشاره 17
- 7. پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله وسلم و حقوق اهل ایمان 17
- 1. چشم پوشی و گذشت 20
- 2. دست گیری و هم دلی 22
- 3. رازداری و خطاپوشی 24
- 4. درگذشتن از لغزش 29
- 5. پوزش پذیری 32
- 6. رد کردن سخنان بدگویان 34
- 7. اندرزگویی و خیرخواهی 35
- 8. پایداری بر دوستی 38
- اشاره 38
- حفظ و تداوم دوستی ها 41
- 10. عیادت و دل جویی 46
- 11. حضور در مراسم خاک سپاری 48
- 12. پذیرش دعوت 51
- 13. قبول هدایا 54
- 14. احسان در برابر احسان 57
- 15. قدرشناسی و سپاس گزاری 59
- 17. مراقبت و سرپرستی 61
- 20. دعا برای سلامتی او به هنگام عطسه 74
- 21. راهبری به مقصود 75
- 22 و 23. پاسخ گویی به سلام؛ خوش صحبتی و حسن خلق 76
- اشاره 76
- الف) فروتنی 80
- ب) خوش زبانی 81
- ج) خوش رویی 82
- 26 و 27. گسترش دامنه دوستی و ترک دشمنی و کینه توزی 89
- 28. خیرخواهی و فریادرسی 91
- 30. ترک خودبینی و خودخواهی 95
اوج فروتنی و وقار بود که همه را شیفته خلق و خوی خود می کرد. پس بیاییم کاری کنیم که اطرافیان ما به خاطر محبت قلبی که از ادب و تواضع ما در دل دارند، به ما احترام گذارند، نه به خاطر ترس و دلهره ای که از رفتار متکبرانه و خودپسندانه ما در آنها حاصل شده و موجب احترام ظاهری گردیده است.
به قول حافظ، منافاتی میان حفظ شخصیت ظاهری و فروتنی با مردم نیست:
نگه کردن به درویشان منافی بزرگی نیست
سلیمان با چنان حشمت، نظرها بود با مورش
ب) خوش زبانی
ب) خوش زبانی
دومین مشخصه حسن خلق، به نیکویی سخن گفتن با مردم و خوش زبانی با ایشان است؛ بدین معنا که انسان سعی کند گفتارش با دیگران همراه با نرمی و ملاطفت و رعایت ادب و احترام باشد و از به کار بردن کلمات توهین آمیز و عبارات زشت و ناپسند در صحبت هایش خودداری کند. در یک کلام، با مردم آن گونه سخن بگوید که دوست دارد با او سخن گویند. چنان که امام محمدباقر علیه السلام در این باره می فرماید:
قُولُوا لِلنّاسِ أَحْسَنَ ما تُحِبُّونَ أَنْ یُقالَ لَکُمْ.(1)
با مردم به زیباترین شیوه ای که دوست دارید آنها با شما سخن گویند، صحبت کنید.
پس بیاییم بیشتر در سخن گفتن خود بیندیشیم و همه چیز را بر زبان
1- بحارالانوار، ج71، صص309 و 310.