عالی همتان: کار و همت در سخن و سیره اندیشمندان و عارفان مسلمان صفحه 25

میان مخلوقات، نسبتت به خدا از همه بیشتر باشد و از مراتب پست حیوانی و شیطانی دورشوی و در میان مؤمنان هم ترقی و تعالی پیدا کنی، و در مقامی قرار بگیری که بعد از آن، دیگر مقام مخلوقات نیست، بلکه مقام خداست، باید کاری کنی که دنیا در نظرت خوار باشد: «یا ابن جندب اِن اَحْبَبْتَ اَنْ تُجٰاوَر الْجَلیلَ فی داره و تَسْکُنَ الْفِردوسَ فی جَوارِهِ فَلتهُنْ عَلَیک الدُّنیٰا.»(1) حضرت در این فراز از سخنان خود، با بیان یک توصیه کلی اخلاقی می فرماید، آنچه موجب می شود که نتوانی این راه را طی کنی این است که دنیا در نظرت بزرگ است، وقتی توجه ات به دنیا جلب می شود و دل به آن می سپاری، دیگر دلت سراغ خدا نمی رود و نمی توانی آن هدف را در دل خودت زنده نگه داری. هرچه زرق و برق دنیا بیشتر در چشم تو جلوه کند، از آن مقام دورتر می شوی؛ زیرا توجه ات معطوف به آن می شود. توجه انسان به هر چیزی که معطوف شد، برای همان، کار می کند و به مسائل دیگر توجه نمی کند. جاذبه های دنیا مانع از تلاش ما برای رسیدن به مقامات عالی ایمان می شود؛ چون چشم وگوش ما را به دنبال خود می کشاند و وقتی دل به سراغ دنیا رفت، دیگر جایی برای محبت خدا در آن باقی نمی ماند.

شاید خطبه ای از نهج البلاغه را نتوان یافت که درآن اشاره ای به پستی دنیا نشده باشد، اما بعضی جاها تعبیرات کوبنده ای نسبت به دنیا دارد که برای شنوندگان و دوستان حضرت بسیار ارزنده است.

4. عارف ربانی؛ آیت الله شوشتری

حضرت استاد حاج شیخ عبدالقائم شوشتری، در کتاب غم عشق که گام های نخستین سیر و سلوک است، درباره همت بلند چنین آورده است: