عالی همتان: کار و همت در سخن و سیره اندیشمندان و عارفان مسلمان صفحه 46

من، بر دانشجویان علوم دینی حجت هستم؛ زیرا کسی از من فقیرتر نبود و ذهن و حافظه ام از همگان بدتر بود؛ به صورتی که گاهی راه خانه ام را گم می کردم و نام فرزندانم را فراموش می کردم. سی سال از عمرم گذشته بود که به آموختن الفبا پرداختم. آن قدر کوشش کردم تا خدا آنچه را دارم، به من تفضّل فرمود.

«او با همه فقر و احتیاج، و کندی ذهن و حافظه اش، اراده ای مردانه داشت و سرانجام در پی تصمیمی جدّی، کتاب های ارزشمندی نوشت که هنوز علمای بزرگ شیعه از آنها استفاده می کنند.

معروف است او به قدری کم حافظه بود که خانه استاد را گم می کرد! و به قدری فقیر و لباس هایش کهنه بود، که از خجالت، وارد مجلس درس نمی شد و خارج از محل درس می نشست و مطالب را بر استخوان و برگ چنار می نوشت.

روزی علامه مجلسی سؤالی مطرح کرد و حل آن را به شاگردانش سپرد. یکی از شاگردان دید که آخوند ملّامحمدصالح، جواب آن اشکال را در برگ چنارها نوشته است. پس بی درنگ پاسخ مجلسی را گفت. مجلسی فهمید که پاسخ از او نیست؛ از وی پرسید: این پاسخ از کیست و دراین باره اصرار کرد تا آن شاگرد گفت: پاسخ از کسی است که خارج از مجلس نشسته است. مجلسی نگاه کرد و دید ملا صالح بیرونِ در نشسته است. به او لباس داد و در مجلس درس حاضرش کرد و مقرری برایش معین فرمود. بعدها او را به خانه برد و دختر خود را به او تزویج کرد و در کتاب خانه خود منزلشان داد».(1)

به هرکاری که همت بسته گردد

اگرخاری بودگلدسته گردد

11. علامه سیدنعمت الله جزایری (1112ق)

در اینجا، بخشی از شرح زندگی پرماجرای سیدنعمت الله جزایری (متوفای