عالی همتان: کار و همت در سخن و سیره اندیشمندان و عارفان مسلمان صفحه 57

بسیار به یاد آورد و متذکّر باشد و در خلال سخن های خود، با نرمی و مدارا و بیان آسان [و] به اصطلاح [به روش] انبیا، به پاره ای از مراتب معارف از حقیقت عقاید حَقّه اشاره نماید و با لطف بیان و الفاظ و واژه های آشنا و معروف در دین، که اهلش با آن مألوف و مأنوس هستند، این حقایق را به اذهان نزدیک کند».(1)

همت سالک در عبادات

«[بدان ای عزیز!] بر مکلفِ عاقل، لازم است که همت او در انجام حج و همچنین سایر عباداتش به گونه ای باشد که مقصود شارع و جاعل لطیف آنها حاصل گردد و این بالضروره، جز به معرفت مقصود از حقایق عباداتی که امر به آن شده است، میسر نخواهد شد [و با چنین معرفتی است که می تواند آن عبادت را] به صورت حقیقی واقع سازد و نتیجه، فوت نگردد.

من گویم: آنچه در روایت «شبلی» از حکم تفاصیل [و] جزئیات اعمال آمده، سپس عمل نمودن به آنچه معرفت یافته و مراقبت کردن در اینکه چیزی از این فواید از دستش نرود، در این باب کفایت می کند.

و باید بداند که مراد از فرمایش آن حضرت در ضمن این کلمات، که قصد و نیت تو از فلان عمل، فلان معنی باشد، این است که به حقیقتِ آنچه بیان شد، تحقق ببخشد؛ مثلاً اینکه فرموده است: «آیا قصد کرده ای به برهنگی از لباس، اینکه لباس گناه و نافرمانی را از خود، بَرکَنی؟» واقعاً از گناهان کنونی بالفعل، منخلع و مجرد گردی و برای آینده هم بر عزم صحیح باقی بمانی و همچنین سایر اعمال؛ زیرا نیت از مرتکب به خلاف صحیح