راه روشن: ترجمه المحجه البیضاء فی تهذیب الحیاء جلد 1 صفحه 216

شود بند عوام از او گشوده می گردد و ممکن نیست او را به قید خواصّ در آورد،در نتیجه سدّی که میان او و گناهان است برداشته می شود،و به شیطانی سرکش مبدّل خواهد شد که خود و دیگران را هلاک می کند،از این رو عوام را نباید در مسائل دقیق و حقایق علوم وارد کرد،بلکه باید نسبت به آنها به آموزش عبادات و تعلیم امانت در هنر و پیشه ای که دست اندرکار آنند بسنده کرد،و دل آنها را از بیم و امید به دوزخ و بهشت طبق آنچه قرآن بدان گویاست پر ساخت، و نباید در آنها شبهه برانگیخت،زیرا بسا این شبهه بر دل آنها نقش بندد،و زدودن آن مشکل گردد،و در نتیجه دچار شقاوت و هلاکت شوند.

کوتاه سخن این که نباید باب بحث را بر روی عوام باز کرد،زیرا این امر سبب تعطیل کارها و صناعاتی می شود که امور مردم،و دوام زندگی خواصّ و برگزیدگان متّکی به آنهاست.

8-معلّم باید به علم خود عمل کند،

(1)و کردارش گفتارش را تکذیب نکند، زیرا علم به بصیرت و چشم دل درک می شود،و عمل به بصر و چشم سر مشاهده می گردد،و دارندگان چشم سر بیش از صاحبان بصیرتند،و چون عمل مخالف علم باشد مانع رشد و تکامل می شود.و اگر کسی چیزی تناول کند،و به مردم بگوید آن را نخورید که زهر کشنده است مردم او را ریشخند و به جنون متّهم می کنند،و حرص آنها در مخالفت با سخن او افزون می شود،و می گویند:اگر آن پاکیزه ترین و لذیذترین چیزها نبود آن را برای خود برنمی گزید.معلّم رهنما نسبت به دانشجو مانند نقش نسبت به گل یا چوب نسبت به سایه است؛گل چگونه ممکن است از چیزی که در آن نقشی نیست نقش بپذیرد،و یا چوبی که کج است سایه اش راست و مستقیم باشد.از این رو گفته اند:

لا تنه عن خلق و تاتی مثله عار علیک اذا فعلت عظیم (1)