راه روشن: ترجمه المحجه البیضاء فی تهذیب الحیاء جلد 1 صفحه 353

فصل

(1)خداوند متعال به آفریدگانش مهربان تر از آن است که آنان را به ارتکاب گناه مجبور،و سپس آنها را به سبب آن عذاب کند،چنان که فرموده است: ذلِکَ بِما قَدَّمَتْ أَیْدِیکُمْ وَ أَنَّ اللّهَ لَیْسَ بِظَلاّمٍ لِلْعَبِیدِ (1)و نیز او نیرومندتر از آن است که امری را اراده کند و تحقّق نیابد،چنان که فرموده است: وَ ما تَشاؤُنَ إِلاّ أَنْ یَشاءَ اللّهُ (2)بنابراین چنان که امام صادق(علیه السلام)فرموده است (3):«نه جبر است و نه تعویض بلکه امری میان این دو امر است؛و فرموده است:این امر بدان می ماند که شخصی را در حال ارتکاب گناه مشاهده،و او را از آن نهی کنی،و وی از آن دست باز ندارد،تو او را رها می کنی،و او آن گناه را به جا می آورد،بی شکّ در آن هنگام که سخنت را نپذیرفت،و او را به حال خود رها کردی،او را به ارتکاب گناه فرمان نداده ای.» امام رضا(علیه السلام)فرموده است:«خداوند متعال به اجبار اطاعت نمی شود،و به غلبه نافرمانی نمی گردد.او بندگانش را در مملکت خود مهمل رها نکرده است.

مالک هر چیزی است که در ملک آنهاست،و قادر به هر چیزی است که در قدرت آنهاست؛اگر بندگان راه طاعت پویند خداوند راه آنان را سدّ نمی کند، و مانع آنها نمی شود،و اگر نافرمانی او را در پیش گیرند،چنانچه بخواهد میان آنان و گناه حایل می شود،و اگر حایل نشود و آن کار را انجام دهند،او آنها را در آن گناه وارد نکرده است.» (4)امام باقر(علیه السلام)فرموده است:«در تورات نوشته شده است ای موسی!من تو را

1- (11) آل عمران/182:این ها به خاطر چیزی است که دستهای شما از پیش فرستاده و خداوند به بندگان ستم نمی کند.
2- (12) انسان/30:و شما چیزی نمی خواهید مگر این که خدا بخواهد.
3- (13) کافی،کلینی،ج ص 160،به شمارۀ 13.
4- (14) توحید،صدوق،ص 270.