راه روشن: ترجمه المحجه البیضاء فی تهذیب الحیاء جلد 1 صفحه 434

می دارد.» (1)از سخنان امیر مؤمنان(علیه السلام)است:«ایمان در قلب به صورت نقطه سپیدی ظاهر می شود،هرگاه بنده کارهای شایسته انجام دهد این نقطه افزایش و گسترش می یابد به طوری که سپیدی سراسر قلب او را فرا می گیرد،و نفاق به صورت نقطۀ سیاهی در قلب پیدا می شود،و چون هتک محرّمات الهی کند سیاهی قلب او گسترش می یابد تا بر تمامی قلب او مستولی شود،و معنای ختم که در قرآن آمده همین است،و آیه: کَلاّ بَلْ رانَ عَلی قُلُوبِهِمْ ما کانُوا یَکْسِبُونَ (2)را تلاوت فرمود.» غزّالی می گوید:«عمل کردن به دستورهای الهی در تقویت و توسعۀ مبانی اعتقادات مؤثّر است،همان گونه که آبیاری درختان در رشد و نموّ آنها تأثیر فراوان دارد،و به همین جهت خداوند متعال فرموده است: فَزادَهُمْ إِیماناً (3)،و نیز: زادَتْهُمْ إِیماناً (4)،و نیز: لِیَزْدادُوا إِیماناً مَعَ إِیمانِهِمْ (5)،و در پاره ای روایات آمده که پیامبر(صلی الله علیه و آله)فرموده است:الإیمان یزید و ینقص (6)زیاد شدن ایمان به سبب تأثیر طاعات در دل است،و این توفیق را تنها کسی می تواند به دست آورد که در اوقاتی که مشغول عبادت است برای تحصیل حضور قلب از هر چه غیر اوست جدا شده،و همچنین در غیر این اوقات مراقب احوال نفس خویش باشد،و تفاوت اطمینان و آرامش بر عقاید ایمانی را در این حالات ادراک کند.

حتّی کسی که به معنای رحمت نسبت به یتیم معتقد است هرگاه به مقتضای اعتقادش عمل کند،و دست نوازش بر سر یتیم کشد،و به او لطف ورزد،به سبب

1- (55) حیله الاولیاء،ابی نعیم،چنان که پیش از این ذکر شده است.
2- (56) مطفّفین/13:چنین نیست که آنها می پندارند،بلکه اعمالشان چون زنگاری بر دلهایشان نشسته است،خبر را مفید در اختصاص،ص 243،از ابی عبد الله(علیه السلام)ذکر کرده است؛ بحار الانوار،ج 15(چاپ کمپانی)،باب آثار الذنوب.
3- (57) آل عمران/173:...اما آنها ایمانشان زیادتر شد.
4- (58) انفال/3:...ایمانشان افزون می گردد.
5- (59) فتح/4:...تا ایمانی بر ایمانشان افزوده شود.
6- (60) صحیح،بخاری،ج 1،ص 18،باب«زیاده الایمان و نقصانه».