راه روشن: ترجمه المحجه البیضاء فی تهذیب الحیاء جلد 8 صفحه 142

شوند کور می گردند (1)».این ها دقایقی است که تنها عالمان محقق آنها را درک می کنند نه قشریهای آنها،چه پزشک حاذق گاهی بیمار گرمی مزاج را با گوشت که طبیعت آن گرم است درمان می کند و پزشک ناآگاه این معالجه را ناروا می شمارد در حالی که مقصود پزشک آن است که نخست نیروی بیمار را به او باز گرداند تا بتواند معالجۀ ضدّ گرمی را تحمّل کند.همچنین شطرنج باز ماهر گاهی بدون عوض رخ و اسب را ترک می کند تا از این طریق بر حریف غلبه یابد و ضعیف ناآگاه ممکن است به این کار او بخندد و از آن در شگفت آید.همچنین مرد جنگ آزموده ممکن است صلاح خود را در گریز از دشمن ببیند و به او پشت کند تا او را به تنگنا بکشاند سپس بر او هجوم برد و او را از پا درآورد.

سلوک در راه خدا نیز به همین گونه است و سرتاسر جنگ با شیطان و معالجۀ دل است.

کسی که دارای بینش و توفیق است در این میدان بر لطایفی از حیله ها آگاه می شود که ضعیف ناموفّق آنها را مستبعد می شمارد،از این رو مرید نباید آنچه را از پیر خود می بیند در ضمیر خویش انکار،و یا دانشجو بر استادش اعتراض کند بلکه باید در حدّ بینش خود توقّف کنند و در آنچه از احوال آنها نمی فهمند تسلیم آنها باشند تا آنگاه که درجۀ آنان را احراز کنند و اسرارشان بر آنها منکشف شود.

باب دوم

اشاره

در اخلاص و فضیلت و حقیقت و درجات آن

(1)خداوند متعال در فضیلت اخلاص فرموده است: وَ ما أُمِرُوا إِلاّ لِیَعْبُدُوا اللّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ (2)؛و نیز: أَلا لِلّهِ الدِّینُ الْخالِصُ (3)؛و نیز: إِلاَّ الَّذِینَ تابُوا وَ أَصْلَحُوا وَ اعْتَصَمُوا بِاللّهِ وَ أَخْلَصُوا دِینَهُمْ لِلّهِ (4)؛و نیز: فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَهِ رَبِّهِ أَحَداً (5).این

1- (1) نظیر آن پیش از این ذکر شده است.
2- (2) بیّنه/5:در حالی که به آنها دستوری داده نشده بود،جز این که خدا را با اخلاص پرستش کنند و از شرک، به توحید باز گردند.
3- (3) زمر/3:آگاه باشید دین اخلاص برای خداست.
4- (4) نساء/46:جز آنها که تایب شوند و جبران و اصلاح کنند و به(دامن لطف خدا)چنگ زنند و دین خود را برای خدا خالص کنند.
5- (5) کهف/110:پس هر کس امید لقای پروردگارش را دارد باید عمل صالح انجام دهد و کسی را در عبادت پروردگارش شریک نکند.