راه روشن: ترجمه المحجه البیضاء فی تهذیب الحیاء جلد 8 صفحه 91

دشوار دانستند آنان سهل و آسان یافتند،و به آنچه نادانها از آن دوری می کنند انس گرفتند،و در دنیا با بدنهایی که ارواحشان به محلّ اعلا آویخته و پیوسته بود زندگی کردند،آنان جانشینان خداوند در زمین و دعوت کنندگان به سوی دین اویند» (1)آری معنای انس با خدا و نشانه و دلایل آن همین است.

برخی از متکلّمان انس و محبّت و شوق را انکار و گمان کرده اند این امور گویای تشبیه است و ندانسته اند که جمال مدرکات باطنی لذّت بخش تر از جمال دیدنیهای با چشم سر است و لذّت شناخت آنها بر ارباب قلوب غالب تر می باشد.حتّی بعضی از اینان مقام رضا را نیز منکر شده گفته اند:رضا جز صبر چیز دیگری نبوده و رضا قابل تصوّر نیست،لیکن این ها همه سخنانی ناقص و نارساست و گویندۀ آنها جز بر ظاهری از مقامات دین آگاهی نداشته و پنداشته است که جز ظاهر چیزی وجود ندارد.چه محسوسات و آنچه در عالم خیال می آید همه در طریق دین قشر و ظاهرند و مغز مطلوب ورای آنهاست.کسی که از گردو جز به پوست آن نرسیده گمان می کند همۀ گردو چوب است و خروج روغن را از آن محال می داند.

او معذور است لیکن عذرش پذیرفته نیست.دراین باره گفته اند:

الانس باللّه لا یحویه بطّال و لیس یدرکه بالحول محتال (2)

و الآنسون رجال کلّهم نجب و کلّهم صفوه للّه عمّال (3)

بیان معنای انبساط و تجرّی که ثمرۀ غلبۀ انس است.

(1)بدان هرگاه دوام و غلبه یابد و مستحکم شود.و آن را نگرانی شوق،مشوّش و بیم دوری و حجاب منغّص نکند نوعی انبساط و بی باکی در گفتار و کردار و نیایش با خداوند پدید می آورد که گاهی ظاهر آنها به سبب گستاخی و تجرّی که در آنهاست زشت به نظر می آید.

این امور از کسی که در مقام انس قرار گرفته دور از احتمال نیست،لیکن کسی که به این مقام راه نیافته و در گفتار و کردار به آنها تشبّه جوید بی شکّ هلاک شده و در آستانۀ کفر قرار گرفته است.نمونۀ آنها برخ سیاه است که خداوند به کلیم خود موسی علیه السّلام دستور داد از او بخواهد تا برای بنی اسرائیل پس از هفت سال قحطی طلب باران کند.موسی علیه السّلام به همراه

1- (1) نهج البلاغه،بخش حکم و مواعظ،شماره 147.
2- (2) بیکاره انس با خدا ندارد-و حیله گر با نیرویش آن را درک نمی کند
3- (3) انس گیرندگان همه مردان برگزیده اند-و همه خاصّ و کارگزاران خدایند