اخلاق در قرآن جلد 2 صفحه 258

خداوند قادر علی الاطلاق باشد جایی برای این اوصاف رذیله وجود ندارد.

هنگامی که انسان آیه شریفه وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ «1» را زمزمه می کند، خود را سرشار از موفّقیّت و بی نیازی و امکانات می بیند، و همان گونه که در بعضی از ادعیه آمده است: «اللَّهُمَّ اغْنِنِی بِالْیَقِینِ وَ اکْفِنِی بِالتَّوَکُّلِ عَلَیْکَ؛ خداوندا! مرا با یقین (به ذات پاکت) بی نیاز کن، و با توکّل بر خودت همه چیز مرا کفایت فرما»! «2»

از سوی چهارم توکّل بر خداوند نور امید بر دل می پاشد و به خاطر آن توان و استعداد انسان شکوفا می گردد، خستگی راه بر او چیره نمی شود، و در همه حال احساس آرامش می کند، لذا امیر مؤمنان علی علیه السلام در سخن کوتاه و پرمعنایی می فرماید: «لَیْسَ لِمُتَوَکِّلٍ عَنَاءُ؛ کسی که توکّل بر خدا دارد رنج و خستگی ندارد»! «3»

از سوی پنجم توکّل بر خدا، هوش و قدرت تفکّر را می افزاید و روشن بینی خاصّی به انسان می دهد، زیرا قطع نظر از برکات معنوی این فضیلت

اخلاقی، توکّل، سبب می شود که انسان در برابر مشکلات دستپاچه و وحشت زده نشود و قدرت بر تصمیم گیری را حفظ کند و نزدیک ترین راه درمان و حلّ مشکل را بیابد.

از این رو در حدیثی از امیر مؤمنان علی علیه السلام می خوانیم: «مَنْ تَوَکَّلَ عَلَی اللَّهِ اضَائَتْ لَهُ الشُّبُهَاتِ وَ کَفَی الْمَؤُونَاتِ وَ امِنَ التَّبِعَاتِ؛ کسی که بر خدا توکّل کند تاریکی شبهات برای او روشن می شود، و اسباب پیروزی او فراهم می گردد و از مشکلات رهایی می یابد»! «4»

3- اسباب توکّل

توکّل مانند سایر فضایل اخلاقی، اسباب و سرچشمه های متعدّدی دارد ولی می توان گفت: عمده ترین اسباب توکّل ایمان و یقین به ذات پاک خدا و صفات جمال و جلال اوست.

______________________________
(1)- طلاق، 3.
(2)- بحار الانوار، جلد 87، صفحه 14.
(3)- شرح غرر الحکم، جلد 5، صفحه 72، حدیث 7451.
(4)- شرح غرر الحکم، جلد 5، صفحه 414، حدیث 8985.