اخلاق در قرآن جلد 2 صفحه 368

در اموال او دوخته اند و با حسادت و عداوت به او می نگرند.

احادیث اسلامی اشارات زیبایی به این مسئله دارد، از جمله در حدیثی، امیر مؤمنان علی علیه السلام می فرمایند: «عَجِبْتُ لِشَقِیِّ الْبَخیلِ یَتَعَجَّلُ الفَقْرَ الّذی مِنْهُ هَرَبَ وَ یَفُوْتُهُ الْغِنَی الّذی ایّاهُ طَلَبَ فَیَعیشُ فی الدُّنیا عَیشَ الفُقَراءِ وَ یُحاسَبُ فی الآخِرَهِ حِسابَ الاغنیاءِ؛ از بخیل بدبخت در شگفتم! به سرعت، سوی فقر پیش می رود که از آن می گریزد و غنا و بی نیازی را که می طلبد، از دست می دهد؛ در دنیا فقیرانه زندگی می کند و در آخرت باید حساب اغنیا را بپردازد». «1»

در حدیث دیگری از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده است: «اقَلُّ النّاسِ راحَهً الْبَخیلُ؛ آرامش و آسایش بخیل از تمام مردم کمتر است». «2»

5-

«بخل» موجب بدنامی و سوء شهرت و لعن و نفرین مردم می شود؛ همان گونه که امیر مؤمنان علی علیه السلام فرمودند: «بِالْبُخْلِ تَکْثُرُ المَسَبَّهَ؛ به خاطر بخل، بدگویی و دشنام مردم زیاد می شود». «3»

6- «بخل» جامع بسیاری از اخلاق رذیله و صفات نکوهیده است و بسیاری از رذایل اخلاقی از آن نشأت می گیرد؛ مانند سوء ظن، حسد، ترس، جبن، از دست دادن اخلاص نیت و صفای باطن و گرفتاری در چنگال قساوت قلب؛ حضرت علی علیه السلام در این زمینه می فرمایند: «النَّظَرُ الَی البَخیلِ یُقْسِیَ الْقَلْبَ». «4»

حدیث پر معنای دیگری از همان بزرگوار نقل شده است: «الْبُخْلُ جَامِعٌ لِمَساوِی العُیوبِ وَ هُوَ زِمامٌ یُقادُ بِهِ الَی کُلِّ سُوءٍ؛ بخل جامع تمام عیبها و زمامی است که انسان را به هر بدی می کشد». «5»

درجات بخل

«بخل» مانند تمام صفات رذیله، دارای درجاتی است. بعضی از مراحل آن به قدری

______________________________
(1)- شرح فارسی غرر الحکم، جلد 4، صفحه 346، حدیث 6280.
(2)- بحار الانوار، جلد 70، صفحه 300.
(3)- شرح فارسی غرر الحکم، جلد 3، صفحه 200، حدیث 4195.
(4)- بحار الانوار، جلد 75، صفحه 53.
(5)- بحار الانوار، جلد 70، صفحه 307.