اخلاق در قرآن جلد 3 صفحه 238

9- در حدیث کوتاه و پر محتوایی امیر مؤمنان علی

علیه السلام می فرماید: «اشْرَفُ الْخَلائِقِ الْوَفاءُ؛ وفای به عهد بهترین خلق و خوی انسان است». «1»

10- این بحث را با حدیث مهم دیگری از رسول خدا صلی الله علیه و آله پایان می دهیم (هر چند احادیث در این زمینه بسیار فراوان است) فرمود: «اذا نَقَضُوا الْعَهْدَ سَلَّطَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ عَدُوَّهُمْ؛ هنگامی که مردم پیمان شکنی کنند خداوند دشمنانشان را بر آنان مسلط می سازد». «2»

*** در روایات بالا حقائق مهمی درباره اهمیت وفای به عهد و آثار عمیق آن در زندگی فردی و اجتماعی انسان آمده به گونه ای که وفای به عهد به عنوان «اساس دین» و «نشانه یقین» و «سبب قرب به پیامبر در روز رستاخیز» و «سپر مهم در برابر حوادث اجتماعی» شمرده، اضافه بر این روایات اسلامی تصریح دارد که وفای به عهد یک قانون جهان شمول است و مسلمان و کافر را در بر می گیرد. وفای به عهد سبب «سر بلندی و پیروزی» و پیمان شکنی سبب «محرومیت از الطاف الهی» می شود.

1- آثار فردی و اجتماعی وفای به عهد

پیش از این نیز گفته شد که تمام پیشرفت های علمی و فرهنگی و اقتصادی که نصیب انسان ها شده است مولود زندگی اجتماعی آنها است، تجارب به هم می پیوندد، افکار به یکدیگر ضمیمه می شود و صنایع و تمدنها دست به دست هم می دهند و حرکتی عظیم در جوامع انسانی پدید می آید.

اگر انسانها جدا از هم می زیستند طبعاً هر کسی مختصر تجربه زندگی خویش را با خود به گور می برد و همه افراد دائماً در جا می زدند نه تحوّلی بود و نه پیشرفتی، نه تمدنی و نه فرهنگی و درست به همین دلیل اسلام بیشترین اهمیت را برای

______________________________
(1). غرر الحکم، حدیث

2859.

(2). بحار الانوار، جلد 97، صفحه 46، حدیث 3.