- اشاره 1
- جاه طلبی 1
- ترجمه: 3
- جاه طلبان منفور! 4
- تفسیر و جمع بندی 4
- حبّ جاه در روایات اسلامی 13
- ریاست حق و باطل 14
- نشانه های جاه طلبی 15
- اسباب و انگیزه های حبّ جاه 16
- طرق درمان جاه طلبی: 18
- بهانه جویی و لجاجت 22
- اشاره: 22
- ترجمه: 24
- تفسیر و جمع بندی 25
- لجاجت و بهانه جویی در روایات اسلامی 37
- انگیزه ها و پیامدهای بهانه جویی و لجاجت 40
- تفاوت استقامت و لجاجت! 42
- راه درمان لجاجت 42
- اشاره 45
- کفران نعمت و سپاسگزاری 45
- ترجمه: 46
- تفسیر و جمع بندی 47
- کفران نعمت در روایات اسلامی 57
- اشاره 57
- 1- معنی کفران نعمت 59
- 2- پیامدهای کفران 60
- اسباب و انگیزه های ناسپاسی و راه درمان آن 61
- شکر راه وصول به نعمت های پروردگار 65
- فلسفه شکرگزاری 68
- شکرگزاری در منابع حدیث 70
- شکرگزاری در سیره پیشوایان 73
- چگونه باید شکر کرد؟ 74
- انگیزه های شکرگزاری 77
- شکر خالق و شکر مخلوق 78
- اشاره 83
- غیبت، تنابز بالألقاب و حفظ الغیب 83
- تفسیر و جمع بندی 84
- ترجمه: 84
- غیبت در روایات اسلامی 89
- اشاره 89
- 1- تعریف غیبت 92
- اشاره 92
- اقسام غیبت 95
- انگیزه های غیبت 96
- پیامدهای زیانبار غیبت 97
- درمان غیبت 101
- اشاره 101
- 1- استماع غیبت: 104
- 2- غیبت حق الناس یا حق اللّه؟ 106
- مستثنیات غیبت 109
- اشاره 110
- حکم متجاهر به فسق 110
- 1- مشمول دایره غیبت 113
- 2- غیبت عمومی و خصوصی 115
- 3- دفاع در برابر غیبت 116
- حسن خلق و کج خلقی 120
- اشاره 120
- اشاره 120
- ترجمه 121
- تفسیر و جمع بندی 122
- «تُصَعِّر» 126
- «صَعَر» 126
- اشاره 129
- اهمّیّت حسن خلق در احادیث اسلامی 129
- 1- تعریف حسن خلق 132
- 2- آثار و پیامدهای حسن خلق 133
- سرچشمه های حسن خلق 134
- توارث 135
- سیره پیشوایان 135
- سوء خلق و آثار آن 147
- درمان سوء خلق 149
- مزاح و شوخی 151
- امانت و خیانت 156
- اشاره 156
- تفسیر و جمع بندی 158
- ترجمه: 158
- امانت و خیانت در روایات اسلامی 165
- شاخه های امانت 168
- آثار و پیامدهای امانت و خیانت 170
- انگیزه های امانت و خیانت 174
- راه پیش گیری و درمان 176
- امانت و خیانت در بیت المال 178
- صدق و راستی 182
- اشاره 182
- تفسیر و جمع بندی 184
- ترجمه 184
- صدق و راستی در روایات اسلامی 191
- 1- تأثیر راست گویی در زندگی انسان ها 194
- انگیزه های صدق 197
- مفهوم صدق 198
- دروغ و آثار و عواقب آن 200
- اشاره 200
- تفسیر و جمع بندی 201
- ترجمه 201
- دروغ گویی در روایات اسلامی 208
- اشاره 208
- 1- آثار زیان بار دروغ 211
- انگیزه های دروغ 215
- طرق درمان دروغ 216
- استثنائات دروغ 218
- راه فرار از دروغ (توریه) 221
- وفای به عهد و پیمان شکنی 224
- اشاره 224
- تفسیر و جمع بندی 226
- ترجمه 226
- وفای به عهد در روایات اسلامی 235
- اشاره 235
- 1- آثار فردی و اجتماعی وفای به عهد 238
- 2- سرچشمه های وفاداری و پیمان شکنی 240
- طرق درمان پیمان شکنی 241
- اقسام عهد و پیمان 242
- پایبندی مسلمین به عهد و پیمان ها 245
- بحث منطقی و جدال و مراء 248
- اشاره 248
- ترجمه 249
- تفسیر و جمع بندی 249
- تعریف جدال و مراء 258
- فرق میان جدال و مراء و مخاصمه 258
- جدال و مراء در روایات اسلامی 259
- آثار و پیامدهای جدال و مراء 264
- انگیزه های جدال و مراء 266
- اقسام مراء و جدال 268
- طرق درمان این رذیله اخلاقی 272
- انصاف در سخن 273
- سخن چینی و اصلاح ذات البین 275
- اشاره 275
- ترجمه 277
- تفسیر و جمع بندی 277
- سخن چینی (نمیمه) در روایات اسلامی 283
- پیامدها و آثار سوء سخن چینی 286
- انگیزه های سخن چینی 288
- طرق درمان 290
- موارد استثناء 292
- اصلاح ذات البین 293
- طرق اصلاح ذات البین 296
- سوء ظن و حسن ظن 299
- اشاره 299
- ترجمه 300
- تفسیر و جمع بندی 301
- سوءظن در روایات اسلامی 308
- حسن ظن در روایات اسلامی 310
- تعریف سوءظن و حسن ظن 313
- اشاره 313
- 1- پیامدها و آثار شوم سوءظن 314
- پیامدهای سوءظن به خدا 316
- عوامل و انگیزه های سوءظن 317
- مراتب سوءظن 319
- طرق درمان بدگمانی 321
- موارد استثناء 322
- اشاره 325
- تجسّس یا جستجوگری در کارهای خصوصی مردم 325
- تجسّس در روایات اسلامی 327
- پیامدهای سوء تجسّس 329
- اشاره 331
- استثنائات 331
- 1- سازمان های اطلاعاتی 331
- 2- سازمان های بازرسی 334
- طرق درمان 336
- رازداری و افشاء سرّ 337
- رازداری در روایات اسلامی 340
- پیامدهای رازداری و افشای اسرار 347
- ضرورت ها 350
- انگیزه های افشای سرّ و راه درمان آن 351
- و اما راه درمان 352
- حلم و غضب 354
- اشاره 354
- تفسیر و جمع بندی 355
- ترجمه 355
- خشم و غضب در روایات اسلامی 361
- اثرات ویرانگر غضب و پیامدهای آن 364
- اسباب و انگیزه های غضب 367
- درمان غضب 369
- اقسام غضب 372
- حلم و بردباری 379
- اشاره 385
- عفو و انتقام 385
- ترجمه: 387
- تفسیر و جمع بندی 388
- عفو و انتقام در روایات اسلامی 398
- اقسام عفو 400
- 3- آثار عفو و ثمرات و انگیزه های آن 402
- طرق درمان انتقام جویی و کسب فضیلت عفو 404
- غیرت و بی غیرتی 405
- اشاره 405
- ترجمه 406
- تفسیر و جمع بندی 406
- غیرت در روایات اسلامی 409
- تعریف اقسام غیرت 411
- آثار غیرت در زندگی انسان ها 412
- اشاره 414
- اجتماع گرایی و انزواطلبی 414
- ترجمه: 415
- تفسیر و جمع بندی 416
- اجتماع گرایی و انزواطلبی در روایات اسلامی 423
- احادیث مخالف و معارض! 428
- طریق جمع بین آیات و روایات 429
- انگیزه ها و پیامدهای اجتماع گرایی و انزواطلبی 431
الْمُمارَاهِ؛ کانون شر لجاجت و کثرت جروبحثهای بی منطق است». «1»
10- این بحث را با حدیث دیگری از سلمان فارسی از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله پایان می دهیم که فرمود: «لا یُؤْمِنُ رَجُلٌ حَتَّی یُحِبَّ اهْلِ بَیْتی وَ حَتَّی یَدَعَ الْمِراءَ وَ هُوَ مُحِقٌّ فَقالَ عُمَرُ بْنُ الْخَطابِ ما عَلامَهُ حُبِّ اهْلِ بَیْتِکَ؟ قالَ: هذا، فَضَرَبَ بِیَدِهِ عَلی عَلِیِ بْنِ ابی طالِبٍ علیه السلام هیچ کس ایمان (به من) نمی آورد مگر این که اهل بیت مرا دوست دارد و مراء را هر چند حق با او باشد ترک کند. عمر (در آنجا حاضر بود) و گفت علامت محبت اهل بیت تو چیست؟ پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: این (را دوست بدارد) و با دستش بر (شانه) علی علیه السلام زد. «2»
بی شک این دو موضوع را که پیغمبر اکرم در کلام خود به عنوان نشانه ذکر کرده است با هم رابطه دارد، ممکن است رابطه اش این باشد که دلائل فضیلت علی علیه السلام و اهل بیت علیهم السلام به قدری روشن است که اگر کسی اهل جدال و مراء و پرخاشگری نباشد به حقیقت آن پی می برد.
*** روایات در زمینه نکوهش مراء بسیار فراوان است. ده حدیثی که در بالا ذکر کردیم گلچینی از میان آنها بود و دقت در همین احادیث برای پی بردن به خطرات این خلق و خوی نکوهیده و آثار اسف انگیز و مخرب آن در فرد و جامعه روشن است.
آثار و پیامدهای جدال و مراء
تاکیدهای فراوان که در آیات قرآن و روایات متواتر
اسلامی در مذمت جدال و مراء و جروبحثهای پرخاشگرانه و بی منطق وارد شده به خاطر آن است که اولًا نخستین اثر منفی این کار و اخلاق سوء پرده افکندن بر چهره حقایق است و بدترین حجاب را میان انسان و درک حقایق ایجاد می کند به گونه ای که گاه حتی
______________________________
(1). غرر، جلد 3، صفحه 376، حدیث 4795.
(2). سفینه البحار، ماده «مَرَء»؛ بحار الانوار، جلد 27، صفحه 107، حدیث 79.