- جاه طلبی 1
- اشاره 1
- ترجمه: 3
- جاه طلبان منفور! 4
- تفسیر و جمع بندی 4
- حبّ جاه در روایات اسلامی 13
- ریاست حق و باطل 14
- نشانه های جاه طلبی 15
- اسباب و انگیزه های حبّ جاه 16
- طرق درمان جاه طلبی: 18
- اشاره: 22
- بهانه جویی و لجاجت 22
- ترجمه: 24
- تفسیر و جمع بندی 25
- لجاجت و بهانه جویی در روایات اسلامی 37
- انگیزه ها و پیامدهای بهانه جویی و لجاجت 40
- تفاوت استقامت و لجاجت! 42
- راه درمان لجاجت 42
- اشاره 45
- کفران نعمت و سپاسگزاری 45
- ترجمه: 46
- تفسیر و جمع بندی 47
- کفران نعمت در روایات اسلامی 57
- اشاره 57
- 1- معنی کفران نعمت 59
- 2- پیامدهای کفران 60
- اسباب و انگیزه های ناسپاسی و راه درمان آن 61
- شکر راه وصول به نعمت های پروردگار 65
- فلسفه شکرگزاری 68
- شکرگزاری در منابع حدیث 70
- شکرگزاری در سیره پیشوایان 73
- چگونه باید شکر کرد؟ 74
- انگیزه های شکرگزاری 77
- شکر خالق و شکر مخلوق 78
- اشاره 83
- غیبت، تنابز بالألقاب و حفظ الغیب 83
- تفسیر و جمع بندی 84
- ترجمه: 84
- غیبت در روایات اسلامی 89
- اشاره 89
- اشاره 92
- 1- تعریف غیبت 92
- اقسام غیبت 95
- انگیزه های غیبت 96
- پیامدهای زیانبار غیبت 97
- درمان غیبت 101
- اشاره 101
- 1- استماع غیبت: 104
- 2- غیبت حق الناس یا حق اللّه؟ 106
- مستثنیات غیبت 109
- حکم متجاهر به فسق 110
- اشاره 110
- 1- مشمول دایره غیبت 113
- 2- غیبت عمومی و خصوصی 115
- 3- دفاع در برابر غیبت 116
- اشاره 120
- اشاره 120
- حسن خلق و کج خلقی 120
- ترجمه 121
- تفسیر و جمع بندی 122
- «تُصَعِّر» 126
- «صَعَر» 126
- اشاره 129
- اهمّیّت حسن خلق در احادیث اسلامی 129
- 1- تعریف حسن خلق 132
- 2- آثار و پیامدهای حسن خلق 133
- سرچشمه های حسن خلق 134
- توارث 135
- سیره پیشوایان 135
- سوء خلق و آثار آن 147
- درمان سوء خلق 149
- مزاح و شوخی 151
- اشاره 156
- امانت و خیانت 156
- تفسیر و جمع بندی 158
- ترجمه: 158
- امانت و خیانت در روایات اسلامی 165
- شاخه های امانت 168
- آثار و پیامدهای امانت و خیانت 170
- انگیزه های امانت و خیانت 174
- راه پیش گیری و درمان 176
- امانت و خیانت در بیت المال 178
- اشاره 182
- صدق و راستی 182
- تفسیر و جمع بندی 184
- ترجمه 184
- صدق و راستی در روایات اسلامی 191
- 1- تأثیر راست گویی در زندگی انسان ها 194
- انگیزه های صدق 197
- مفهوم صدق 198
- دروغ و آثار و عواقب آن 200
- اشاره 200
- ترجمه 201
- تفسیر و جمع بندی 201
- دروغ گویی در روایات اسلامی 208
- اشاره 208
- 1- آثار زیان بار دروغ 211
- انگیزه های دروغ 215
- طرق درمان دروغ 216
- استثنائات دروغ 218
- راه فرار از دروغ (توریه) 221
- وفای به عهد و پیمان شکنی 224
- اشاره 224
- ترجمه 226
- تفسیر و جمع بندی 226
- اشاره 235
- وفای به عهد در روایات اسلامی 235
- 1- آثار فردی و اجتماعی وفای به عهد 238
- 2- سرچشمه های وفاداری و پیمان شکنی 240
- طرق درمان پیمان شکنی 241
- اقسام عهد و پیمان 242
- پایبندی مسلمین به عهد و پیمان ها 245
- اشاره 248
- بحث منطقی و جدال و مراء 248
- ترجمه 249
- تفسیر و جمع بندی 249
- تعریف جدال و مراء 258
- فرق میان جدال و مراء و مخاصمه 258
- جدال و مراء در روایات اسلامی 259
- آثار و پیامدهای جدال و مراء 264
- انگیزه های جدال و مراء 266
- اقسام مراء و جدال 268
- طرق درمان این رذیله اخلاقی 272
- انصاف در سخن 273
- اشاره 275
- سخن چینی و اصلاح ذات البین 275
- ترجمه 277
- تفسیر و جمع بندی 277
- سخن چینی (نمیمه) در روایات اسلامی 283
- پیامدها و آثار سوء سخن چینی 286
- انگیزه های سخن چینی 288
- طرق درمان 290
- موارد استثناء 292
- اصلاح ذات البین 293
- طرق اصلاح ذات البین 296
- سوء ظن و حسن ظن 299
- اشاره 299
- ترجمه 300
- تفسیر و جمع بندی 301
- سوءظن در روایات اسلامی 308
- حسن ظن در روایات اسلامی 310
- اشاره 313
- تعریف سوءظن و حسن ظن 313
- 1- پیامدها و آثار شوم سوءظن 314
- پیامدهای سوءظن به خدا 316
- عوامل و انگیزه های سوءظن 317
- مراتب سوءظن 319
- طرق درمان بدگمانی 321
- موارد استثناء 322
- اشاره 325
- تجسّس یا جستجوگری در کارهای خصوصی مردم 325
- تجسّس در روایات اسلامی 327
- پیامدهای سوء تجسّس 329
- استثنائات 331
- 1- سازمان های اطلاعاتی 331
- اشاره 331
- 2- سازمان های بازرسی 334
- طرق درمان 336
- رازداری و افشاء سرّ 337
- رازداری در روایات اسلامی 340
- پیامدهای رازداری و افشای اسرار 347
- ضرورت ها 350
- انگیزه های افشای سرّ و راه درمان آن 351
- و اما راه درمان 352
- حلم و غضب 354
- اشاره 354
- ترجمه 355
- تفسیر و جمع بندی 355
- خشم و غضب در روایات اسلامی 361
- اثرات ویرانگر غضب و پیامدهای آن 364
- اسباب و انگیزه های غضب 367
- درمان غضب 369
- اقسام غضب 372
- حلم و بردباری 379
- عفو و انتقام 385
- اشاره 385
- ترجمه: 387
- تفسیر و جمع بندی 388
- عفو و انتقام در روایات اسلامی 398
- اقسام عفو 400
- 3- آثار عفو و ثمرات و انگیزه های آن 402
- طرق درمان انتقام جویی و کسب فضیلت عفو 404
- اشاره 405
- غیرت و بی غیرتی 405
- تفسیر و جمع بندی 406
- ترجمه 406
- غیرت در روایات اسلامی 409
- تعریف اقسام غیرت 411
- آثار غیرت در زندگی انسان ها 412
- اشاره 414
- اجتماع گرایی و انزواطلبی 414
- ترجمه: 415
- تفسیر و جمع بندی 416
- اجتماع گرایی و انزواطلبی در روایات اسلامی 423
- احادیث مخالف و معارض! 428
- طریق جمع بین آیات و روایات 429
- انگیزه ها و پیامدهای اجتماع گرایی و انزواطلبی 431
عَدُوِکَ فَاجْعَلِ الْعَفْوَ عَنْهُ شُکْراً لِلْقُدْرَهَ عَلَیْهِ هنگامی که بر دشمن خود پیروز شدی، عفو را شکرانه این پیروزی قرار ده». «1»
همین معنی به صورت های دیگری وارد شده از جمله
می فرماید: «الْعَفْوُ زَکاهُ الظَفَرِ؛ عفو زکات پیروزی است». «2»
9- در حدیثی از امام ابوالحسن (حضرت رضا یا حضرت هادی علیهما السلام) می خوانیم که فرمود: «مَا الْتَقَتَ فِئَتانِ قَطُّ الَّا نَصَرَ اللَّهُ اعْظَمَهُما عَفْواً؛ دو گروه در میدان نبرد در برابر هم قرار نگرفتند مگر این که خداوند گروهی را که عفو بیشتری دارند پیروز کرد». «3»
10- این بحث را با حدیث دیگری از امیر مؤمنان علی علیه السلام پایان می دهیم فرمود:
«دَعِ الْانْتِقامَ فَانَّهُ مِنْ اسْوَءِ افْعالِ الْمُقْتَدِرِ؛ انتقام جویی را رها کن که از بدترین کارهای افراد قدرتمند است». «4»
از مجموع این احادیث اهمیت فوق العاده عفو و گذشت و زشتی کینه توزی و انتقام روشن می شود و باید توجه داشت که احادیث بسیار فزونتر است از آنچه در اینجا نوشتیم.
اقسام عفو
فضیلت عفو و گذشت و ترک انتقام جوئی به عنوان یک اصل از نظر شرع و عقل و کتاب و سنت جای تردید نیست اما این بدان معنا نیست که استثنائی نداشته باشد، بلکه مواردی پیش می آید که عفو و گذشت سبب جرأت جانیان و جسارت خاطیان می شود به یقین هیچکس عفو و گذشت را در این گونه موارد عفو و گذشت نمی شمرد بلکه برای حفظ نظم جامعه و نهی از منکر و پیش گیری از تکرار جرم باید از عفو صرف نظر کرد و به مجازات عادلانه پرداخت.
دستور قرآن مجید در مورد مقابله به مثل در آیه 194 سوره بقره ممکن است
______________________________
(1). نهج البلاغه، کلمات قصار، حدیث 11.
(2). همان مدرک، حدیث 211.
(3). بحار الانوار، جلد 68، صفحه 424، حدیث 65.
(4). شرح غرر الحکم، جلد 4، صفحه 20، (حدیث 5139)