در محضر آیت الله العظمی بهجت صفحه 215

کلامی که از غیر معصوم - علیه السلام - باشد، از هر بزرگی باشد، نباید به آن صد در صد اعتماد کرد، بلکه باید احتمال خلاف و خطا در آن داد. کلام معصوم - علیه السلام - هم هفتاد محمل دارد که بدون فحص از معارض و صوارف آن، نمی شود به آن بدوا اعتماد، و به ظاهر آن عمل نمود.

بنابراین، اولین تنبیه برای کسی که می خواهد چیزی بفهمد آن است که هر کلامی که دید یا شنید، از هر بزرگی که بود، باید احتمال بدهد که کلام او خطا باشد. صرف این که صاحب کلام و گوینده ی سخن بزرگ و بزرگوار باشد نباید و نمی شود به آن اعتماد کرد. با اعتماد به غیر، کار را مگذرانید؛ زیرا آنان که معصوم نیستند. یکی از بزرگان از استادش نقل می فرمود: در هر مساله ای که نظر کردید،

خوب چشمتان را باز کنید.

آقایی می گفت: به آخوند خراسانی - رحمه الله - خیلی اعتماد داشتم، ولی دیدم در بعضی از جاها چنگالم به او می خورد، (600) اکنون اگر بگوید: ماست سفید است، خوب چشمم را باز می کنم که ببینم اگر مثلا مقداری زرد است، یا خیر؟

446 نان خوردن در خیابان برای شما عرفااشکال دارد

آقا شیخی می گفت: در خیابان قم در دستم بستنی یا نان بود و مشغول خوردن مقداری از آن بودم که آقای حاج میرزا مهدی بروجردی - رحمه الله را دیدم، به من گفت: مگر طلبه نیستی؟ گفتم: چرا! گفت: پس چرا این جا نان می خوری؟ گفتم، مگر نان خوردن حرام است؟ گفت: نان خوردن در خیابان برای شما شرعا حرام نیست، ولی عرفا اشکال دارد. اگر در برابر چشمان مردم این کار را بکنی، دیگر سخن شما را قبول نمی کنند، می گویند تو که موعظه می کنی، همان شخصی هستی که فلان کار را می کردی! و آخر کار که می خواست از من جدا شود، گفت: هر وقت احتیاجی یا کاری داشتی، به ما مراجعه کن!

447 خجالت نمی کشی؟ از خدا نمی ترسی؟

یکی از اهل علم (در نجف یا کربلا) زندگی برای او سخت می گذشت، با خود گفت: به ایران می روم و لباس طلبگی و درس و بحث را کنار می گذارم و مشغول کار و کاسبی می شوم، لذا نزد آقایی رفت - که بنده او را می شناختم - تا خانواده ی خود را به او بسپارد. آن آقا به او گفت: آیا با کسی مشورت کرده ای؟ گفت: خیر. گفت: برو نزد فلان آقا که در حرم است، استخاره کن، رفت و برگشت، از او پرسید: جواب استخاره چه بود؟ گفت: همین که استخاره کرد، جواب داد: خجالت نمی کشی؟ از خدا نمی ترسی؟ می خواهی به ایران بروی و راحت شوی و اهل بیت تو این جا در فشار باشند؟! همین جا بمان، خدا فرجی می رساند. وی هم قبول کرد

و از فکر باطل خود منصرف شد و طولی نکشید که اوضاعش رو به راه و خوب شد.

448 می خواهی حج بروی، ان شا الله خوب است