تحولات روحی وحرکت اصلاحی انسان (تفسیر موضوعی المیزان) صفحه 88

توبه متعدد خداوند تعالي، نسبت به موقعيت توبه بنده، تعدد پيدا مي‌كند، وگرنه توبه خداوند يكي است، و آن همان برگشت لطف پروردگاري است به سوي بنده گنهكار، غايت، توبه بنده در لابلاي اين توبه واقع شده، و گاهي نيز بدون شروع توبه بندگان شروع مي‌گردد.

قبول شفاعت در حــق بنــده گناهكــار هم در روز قيامــت از مصاديــق توبه است.

قرب و بُعد نيز دو امر نسبي است. ممكن است در مرحله قرب، بعد هم باشد، نسبت به مراحل بالاتر، و نسبت به رجوع بعضي از بندگان صالح از مرحله‌اي به مرحله برتر نيــز توبه صـادق است.

توبه خداوند تعالي براي بندگانش عبارت است از ارسال رحمت واسعه براي بخشايش گناهان آن‌ها و زدودن تاريكي دلشان از شرك يا غير آن، و توبه بندگان به

مراحل توبه (171)

سوي خدا عبارت است از بازگشت آنان از گناه براي آمرزش گناهان و زدودن معاصي و ضمنا معلوم مي‌شود كه از وظايف يك دعوت حق و حقيقي آن است كه مانند توجه به اصل شرك، به معاصي هم توجه داشته باشد و مردم را به توبه به معني وسيع كلمه شامل توبه از شرك و غير آن سوق دهد.

توبه خدائي، چه قبل از توبه بنده، و چه بعد از آن، مثل ساير نعمت‌هاي خداوندي كه به مردمان بدون اجبار و الزام اعطاء مي‌شود، يك نوع عنايت و لطف است. معني وجوب قبول‌توبه بر خداوند هم وجوب‌عقلي نيست، بلكه‌از اين‌باب است كه امثال اين آيات دلالت دارند: «...قابِلِ‌التَّوْبِ...» (3 / مؤمن) و «...تُوبُوا اِلَي‌اللّهِ جَميعا اَيُّهَ‌الْمُؤْمِنُونَ» (31 / نور) «...فَاُولآئِكَ يَتُوبُ اللّهُ عَلَيْهِمْ...» (17 / نساء)، و آيات ديگري كه متضمن توصيف خداوند به قبــول توبه بندگــان و سوق آنــان به سوي توبــه و استغفــار، و مشتمــل بر

(172) تحولات روحي و حركت اصلاحي انسان

وعــده قبولي و التــزام به پذيــرش مي‌باشــد ـ «...اِنَّ اللّهَ لا يُخْلِفُ الْميعادَ» (31 / رعد)

خــداي تعالي مجبور به قبــول توبه نيست، مي‌تواند توبه يكي را بپذيرد و يكي را رد كنــد. (1)