- پیشگفتار 1
- بحثی درباره نهج البلاغه 5
- سبک و ویژگیهای ادبی نهج البلاغه 7
- اشاره 7
- در ستایش خداوند 9
- خودشناسی نخستین گام در راه وظیفه شناسی است 10
- قرآن مجید 11
- اشاره 12
- تاثیر نهج البلاغه در ادبیات تازی و فارسی 12
- جهاد 12
- شواهدی از ادب تازی 13
- نمونه هایی از ادب فارسی 17
- نهج البلاغه از دیدگاه برخی از دانشمندان اسلامی 26
- اشاره 26
- شهادب الدین محمود آلوسی بغدادی 27
- ابن ابی الحدید معتزلی 27
- استاد حسین نائل مرصفی 28
- شیخ محمد عبده 28
- علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی 29
- امین نخله 29
- علامه سید هبه الدین شهرستانی 30
- علامه شیخ عبدالحسین امینی نجفی 30
- استاد شهید مرتضی مطهری 31
- مولف نهج البلاغه 31
- صحت انتساب نهج البلاغه به امام علی(ع) 36
- بنای شکوهمند نهج البلاغه را معماری جز امام علی(ع)نیست 36
- کسانی که در انتساب نهج البلاغه به علی(ع) شک کردند 40
- دفاعیه ابن ابی الحدید در تایید انتساب نهج البلاغه به امام علی(ع) 41
- محتوای نهج البلاغه و جامعیت آن 44
- رابطه مردم و حکومت از دیدگاه نهج البلاغه 50
- پیامبر(ص)و ائمه هدی مجریان حکومت الهی اند 51
- امام یا ولی فقیه دادگر، و ویژگیهای فکری و عاطفی امام 51
- نوع رابطه امام با مردم 54
- توده های مردم چونان دانه های یک شانه اند 56
- عدالت یا اصل برقراری تعادل 61
- حقوق متقابل حاکم و رعیت 61
- توصیه های امام علی(ع)درباره مردم 61
- عدالت نباید فدای مصلحت شود 63
- عوامل ایجاد اعتماد و اطمینان عمومی جامعه به حکومت 64
- وظایف یک والی مدیر و مدبر 65
- علی(ع)نمونه کامل والی مدیر و مدبر 67
- شخصیت امام علی(ع)و ویژگیهای او 68
- رهبر خردمند دادگر موثرترین عامل در ایجاد اعتماد میان مردم و حکومت 76
- سیمای اخلاقی رهبر جامعه اسلامی در آئینه نهج البلاغه 77
- مثل اعلای رهبری، امام علی(ع)است 78
- سیاست فاضله و سیاست ناقصه 79
- انواع حکومت و مدیریت: مکتب مبتنی بر اصالت وحی و اصالت رای 79
- ماکیاولیسم مظهری از سیاست ناقصه 80
- حقیقت نباید فدای مصلحت شود 80
- داستان خاصف النعل، بی ارزشی ریاست دنیا 81
- رهبر واقعی یا افضل عبادالله عندالله 82
- نیاز جامعه به زمامدار صالح یا فاجر 83
- سیمای اخلاقی رهبر جامعه اسلام و ویژگیهای او 84
- اشاره 84
- حقمداری و خداترسی 85
- گفتگوی امام علی(ع)به طلحه و زبیر درباره مفهوم حق 86
- توصیه امام به خداترسی حاکم در نامه عثمان بن حنیف 87
- علی(ع)مع الحق 87
- عقیل و آهن تفتیده 88
- خطاب امام به مسولان جامعه اسلامی 91
- زهدورزی زمامدار اسلامی و بی اعتنایی او به زخارف دنیوی 95
- سنجش میان امام علی(ع)و سیاستمدارانی چون معاویه و عمروعاص 96
- عباراتی از نامه امام به مالک اشتر درباره خلقیات رهبر جامعه اسلامی 97
- دادگری و ظلم ستیزی 99
- اهمیت و نقش دادگری در اجتماع 100
- توانمندی و دانائی رهبر در پاسداری و اجرای احکام شریعت، آگاهی از وضع جامعه و احوال مردمان 102
- واعظ غیر متعظ نبودن 103
- رای زنی با مشاورانی فرزانه، پرهیزکار و مسؤول و شجاع 104
- انتخاب کارگزاران و مامورانی خوشنام، راست کردار و خدا ترس برای اداره جامعه 107
- آفات افراد چاپلوس فرصت طلب برای حکومت 108
- پرهیز از غرور و خودکامگی 109
- غمخواری و شفقت نسبت به مردم، خصوصا به طبقات محروم و مستضعف جامعه 111
- غور و تامل در احوال گذشتگان و عبرت گیری از سرگذشت آنان 114
- عباراتی از امام علی(ع)درباره ظلم ستیزی رهبر 116
- ویژگیهای دیگر رهبر جامعه اسلامی 119
- مبانی اخلاق و تربیت در نهج البلاغه 120
- علی(ع)نمونه ای کامل از تربیت اسلام 121
- دو بعد جسم و روح انسان 122
- نهج البلاغه بازتابی است از معارف قرآنی 122
- انسان به عنوان عضوی مستقل و مفید از پیکره اجتماع بشری است 124
- سنجش مکتب تربیتی نهج البلاغه با سایر مکاتب اجتماع بشری 125
- امت وسط 125
- تربیت یا متخلق کردن فرد به اخلاق نیکو 126
- اشاره 128
- پرهیزکاری 128
- مبانی تربیت و اخلاق در نهج البلاغه 128
- یاد خدا و بندگی او 130
- نظم و حسابرسی امور 132
- آزادگی، دادگری و ظلم ستیزی 133
- زهد ورزی و اعراض از زخارف فریبای دنیا 135
- عمل صالح و خدمت به خلق 138
- حسن معاشرت، خوش خلقی و انسان دوستی 141
- تعقل و تفکر در امور 146
- دانش اندوزی توام با عمل 149
- مبانی دیگر 152
زشتکار است) ملهم از این کلام حضرتش می باشد «فاعل الخیر، خیر منه و فاعل الشر شر منه»(12).
و...(13).
*****
(1) رک: نهج البلاغه واثره علی الادب العربی، بقلم: الدکتور محمد هادی الامینی النجفی، طبع الاول، طهران 1401 ه. ق، نشر. موسسه نهج البلاغه ص 20.
(2) نهج البلاغه، الدکتور صبحی الصالح- همان- ص 493.
(3) نهج البلاغه واثره علی الادب العربی- همان- صفحات 42 و 43.
(4) نهج البلاغه-، الدکتور صبحی الصالح- همان- ص 548.
(5) رک: مائه شاهد و شاهد، من معانی کلام الامام علی علیه السلام فی شعر ابی الطیب المتبنی، اعداد: السید عبد الزهراء الحسینی الخطیب، الطبعه الاولی، طهران 1404 ه. ق، نشر: موسسه نهج البلاغه، صفحات 13 تا 95.
(6) ابی طیب المتبنی، شرح دیوان وضعه: عبدالرحمن البرقوقی، بیروت- اللبنان (بی تا) الجزء الرابع، صفحات 307 و 251.
(7) نهج البلاغه، الدکتور صبحی الصالح- همان- صفحات 482 و 495.
(8) ابی طیب المتبنی، شرح دیوان وضعه: عبدالرحمن البرقوقی، بیروت- اللبنان (بی تا) الجزء الرابع، صفحات 307 و 251.
(9) نهج البلاغه، الدکتور صبحی الصالح- همان- صفحات 482 و 495.
(10) استاد مرتضی مطهری، سیری در نهج البلاغه، چاپ دوم، تهران 1354 ش، انتشارات صدرا، ص 16.
(11) نهج البلاغه واثره علی الادب العربی- همان ص 31.
(12) نهج البلاغه، صبحی الصالح- همان- ص 474.
(13) در مورد دیگر شاعران تازیگویی که متاثر از سخنان امام علی (علیه السلام) و نهج البلاغه شریف او هستند، رک: نهج البلاغه و اثره علی الادب العربی- همان- صفحات 17 تا 43.
نمونه هایی از ادب فارسی
حکیم ابوالقاسم فردوسی (411 -329) شاعر پر شور شیعی و حماسه سرای بزرگ ایران که با معارف اسلامی، قرآن و نهج البلاغه آشنا بوده و با بیان این گونه تعبیرات زیبا:
چه گفت آن خداوند تنزیل وحی
خداوند امر و خداوند نهی:
که من شهر علمم، علیم در است
درست این سخن گفت پیغمبر است(1).
ضمن استناد به حدیث معروف نبوی:«انا مدینه العلم و علی بابها» ارادت خویش را به پیشگاه مقدس علوی چنین خاضعانه اظهار داشته است:
اگر چشم داری به دیگر سرای
به نزد نبی و وصی گیر جای
گرت زین بد آید گناه من است
چنین است و آئین راه من است