کتابخانه بالقرآن

دانستنیهای پیامبر اکرم حضرت محمّد صلی الله علیه و آله و سلم صفحه 194

صفحه 194

و با توجه بدانچه گفته شد این قسمت از تاریخ نیز که بسیاری از سیره نویسان و اهل حدیث آن را به صورت یک خاطره مسلمی در زندگانی آن حضرت آورده و نقل کرده اند مورد خدشه و تردید است و در نتیجه موردی برای اظهار نظر و اجتهاد نویسندگانی همچون نویسنده کتاب «محمد پیامبری که از نو باید شناخت» باقی نمی ماند که می گوید: «… در دوره ای از عمر که اطفال دیگر تمام اوقات خود را صرف بازی می کنند محمد خردسال مجبور شد که تمام اوقات خود را صرف کار برای تحصیل معاش نماید، آن هم یکی از سخت ترین کارها یعنی نگاه داری گله». زیرا همانگونه که گفتیم اصل قضیه مورد تردید است تا چه رسد به اجتهاد های دیگر … که ما با تفصیل بیشتری در قسمت اول از همین سلسله مقالات پاسخ آن را ذکر کردیم. و در خاتمه باید بگوئیم:

با توجه به همه روایات و احادیثی که در باره گوسفند چرانی رسول خدا صلی الله علیه و آله در دوران کودکی و یا جوانی وارد شده و با جرح و تعدیل و جمع و تفریقی که میان آنها بکنیم و بخواهیم اصل قضیه را بنحوی پذیرفته و

مردود ندانیم، و از اشکالات و ایرادها نیز تا حدودی در امان باشیم باید همان گفتاری را که در مقاله نخست ذکر کرده ایم بپذیریم، و بگوئیم:

از آنجا که تلاش برای تحصیل معاش و تحمیل نشدن بر دیگران در زندگی، یکی از برنامه های سازنده و شیوه های آموزنده زندگی پیمبران الهی بوده و پیوسته سعی می کرده اند تا کارهای خود را به دیگران واگذار نکنند و خود انجام دهند، دیگران را نیز به این شیوه پسندیده تشویق و تحریص می نمودند … و از آنجا که چرانیدن گوسفندان نیز یکی از شغلهای پسندیده و کارهای مورد پسند پیمبران الهی بوده و در شرح حال و زندگی ابراهیم خلیل و موسای کلیم و حضرت شعیب و دیگر از انبیاء عظام نمونه هائی از آن دیده می شود، و در قرآن کریم نیز بدان اشاره شده … (37) و شاید یکی از علل آن نیز همان باشد که در روایت علل الشرایع ذکر شده، البته اگر از نظر سند ضعیف نباشد … و از آنجا که گوسفند چرانی در زندگی اعراب آن زمان نیز یکی از رسوم معمولی و بلکه از کارهای تفریحی کودکان و جوانان آن زمان بوده … و از آنجا که رسول خدا خود دارای شتران و گوسفندانی بوده که از پدرش عبدالله و احیانا از مادرش آمنه به ارث برده بود (38)، و احتمالا گوسفندان و شترانی نیز از عمویش ابوطالب بوده که نیاز به چرا داشته اند … و از آنجا که محیط شهر مکه محیطی آلوده به شرک و فساد وظلم و فحشاء و زنا و میخوارگی و ده ها آلودگی و زشتی های دیگر بوده، و روح پاک و

با صفای رسول خدا که از آغاز زندگی و اوان جوانی با این نوع آلودگیها مخالف بود و سخت از مشاهده آنها رنج می برد و قدرت مبارزه و دفاع مظلومان را نیز نداشت، و دنبال بهانه ای می گشت تا از آن محیط آلوده و پر از فساد به دور باشد و حتی المقدور آن مناظر زننده و زشت را نبیند … می توان قبول کرد که برای مدتی آن وجود مقدس روزها که می شده گوسفندان و شتران خود و خاندانش را - همانگونه که درآن روایت به تعبیر «اهلی» نیز آمده بود - بصحرا می برده و به بهانه چرانیدن آنها خود را از محیط شهر مکه به کناری می کشیده و شب هنگام به شهر می آمده و گاهی شبها را نیز در همان محیط بی سر و صدای بیابان به سر می برده است، و این هایت سخنی است که می توان در این باره پذیرفت، وگرنه اصل مطلب خالی از خدشه نیست به همان گونه که شنیدید، و ماجرای حلف الفضول نیز که در صفحات آینده می خوانید می تواند شاهدی بر این گفتار باشد، و الله اعلم.

جنگهای فجار و شرکت رسول خدا

فجار در لغت از مفاجره و فجور به معنای فسق و عصیان گرفته شده، و چنانچه گفته اند در زمان جاهلیت جنگهای چندی میان قبائل عرب اتفاق افتاده که چون در ماههای حرام بوده و حرمت ماه حرام را شکستند و یا به خاطر اینکه مشتمل بر خلافهای دیگری بوده است این جنگها را «فجار» نامیده اند، و گویند:

آنها چهار فجار بوده که در آخرین آنها - که در سن چهارده سالگی یا پانزده سالگی و یا هفده سالگی و یا بیست سالگی عمر رسول

خدا صلی الله علیه و آله اتفاق افتاده - آن حضرت نیز به همراه عموهای خویش شرکت داشته است. و این داستان در روایت ابن هشام این گونه آمده که گوید:

«چون رسول خدا به سن چهارده سالگی و یا پانزده سالگی رسید چنانچه ابو عبیده نحوی از ابی عمرو بن علاء حدیث کرده است جنگ فجار میان قریش و کنانه از یک سو و قبیله قیس عیلان از سوی دیگر در گرفت … و سپس انگیزه این درگیری و جنگ را ذکر کرده تا آنجا که گوید: