دائره المعارف طهور: ادب و اخلاق صفحه 14

عقل نظری آخرش به جایی می رسد که آدم بگوید انسان اختیار ندارد و یک موجود مجبور است؛ ولی از راه حس اخلاقی که امری است درونی و وجدانی و انسان با علم حضوری آن را کشف می کند به این جا می رسیم که انسان آزاد و مختار است. (علم حضوری یعنی انسان درون خودش را مستقیما می بیند. ادراک مستقیم درون خود)

وی می گوید: اگر ما از راه فلسفه وارد بشویم، آخرش می رسیم به این جا که انسان یک موجود مجبور است، ولی وقتی به حس اخلاقی و وجدان خودمان مراجعه می کنیم، در وجدان خودمان انسان را آزاد و مختار می یابیم.

یعنی کانت آزادی و اختیار را با حس درونی و با ضمیر اثبات می کند. البته این حرف تازه ای نیست. خیلی افراد دیگر هم اختیار را از راه حس درونی اثبات می کنند.

مولوی می گوید:

این که گویی این کنم یا آن کنم *** این دلیل اختیار است ای صنم

پس از نظر کانت، انسان به حکم وجدانش -نه به حکم دلیلهای فلسفی- یک موجود مختار و آزاد است.

من_اب_ع

مرتضی مطهری- فلسفه اخلاق- صفحه 72-73

کلی__د واژه ه__ا

اخلاق انسان وجدان فلسفه اختیار کانت عقل نظری

تفاوت مذهب و اخلاق از نظر ویلیام جیمز

ویلیام جیمز در کتاب دین و روان بحثی درباره فرق مذهب و اخلاق محض (اخلاق منهای مذهب) می کند، می گوید: اساس در مذهب یا اخلاق این است که ما چگونه خلقت و جهان هستی را تلقی می کنیم؟ آیا این هستی و کائنات را با سختی و رنج تلقی کرده، پاره ای از آن را قبول داشته و قسمتی از آن را قبول نداریم؟ یا آنکه برعکس، آن را با آغوش باز و دلی آکنده از عشق و محبت استقبال می نماییم؟