دائره المعارف طهور: ادب و اخلاق صفحه 1651

من_اب_ع

مرتضی مطهری- ده گفتار- صفحه 18-15 و 38-33

مرتضی مطهری- سیری در نهج البلاغه- صفحه 210-200

کلی__د واژه ه__ا

اخلاق روح انسان تقوی نهج البلاغه جامعه شناسی دین معنویت تربیت دنیا آخرت

تأثیر تقوا در درمان رذایل اخلاقی

تقوا در اصل از ماده وقایه به معنی نگهداری یا خویشتن داری است و به تعبیر دیگر یک نیروی کنترل درونی است که انسان را در برابر طغیان شهوات حفظ می کند و در واقع نقش ترمز نیرومندی را دارد که ماشین وجود انسان را در پرتگاهها حفظ و از تندرویهای خطرناک، باز می دارد.

تقوا به عنوان دژ

به همین دلیل امیر مؤمنان علی (ع) تقوا را به عنوان یک دژ نیرومند در برابر خطرات گناه شمرده است، آنجا که می فرماید: «اعلموا عباد الله ان التقوی دار حصن عزیز؛ بدانید ای بندگان خدا تقوا دژی است مستحکم و غیر قابل نفوذ» (نهج البلاغه، خطبه 157). در احادیث اسلامی و همچنین کلمات دانشمندان، تشبیهات فراوانی برای تجسم حالت تقوا بیان شده است. امیر مؤمنان علی (ع) می فرماید: «الا و ان التقوی مطایا ذلل، حمل علیها اهلها و اعطوا ازمتها، فاوردتهم الجنه؛ تقوا همچون مرکبی است راهوار که صاحبش بر آن سوار است و زمامش در دست او است و تا دل بهشت او راه پیش می برد» (خطبه 16 نهج البلاغه).

بعضی، تقوا را به حالت کسی تشبیه کرده اند که از یک سرزمین پر از خار عبور می کند، سعی دارد دامن خود را کاملا برچیند و با احتیاط گام بردارد مبادا نوک خاری در پایش بنشیند، و یا دامنش را بگیرد. عبدالله معتز این سخن را به شعر در آورده است و می گوید: «خل الذنوب صغیرها و کبیرها فهو التقی و اصنع کماش فوق ارض الشوک یحذر ما یری لا تحقرن صغیره ان الجبال من الحصی؛ گناهان را از کوچک و بزرگ ترک کن که حقیقت تقوا همین است. همچون کسی باش که در یک زمین پر خار با نهایت احتیاط گام بر می دارد. گناهان صغیره را کوچک مشمر که کوهها از سنگ ریزه ها تشکیل می شود».