دائره المعارف طهور: ادب و اخلاق صفحه 1978

من_اب_ع

محمد محمدی ری شهری- میزان الحکمه- ج 14

امام خمینی (ره)- شرح حدیث جنود عقل و جهل- صفحه 333

محمدرضا مهدوی کنی- نقطه های آغاز در اخلاق عملی- صفحه 678-694

ناصر مکارم شیرازی- اخلاق در قرآن- ج 2 صفحه 77-80

کلی__د واژه ه__ا

فروتنی اخلاق انسان لغت شناسی روایات قرآن چهارده معصوم (ع) اسلام عزت نفس

انواع و درجات تواضع

انواع تواضع

تواضع به حسب موردی که در برابر آن تواضع می شود، سه قسم است: تواضع در برابر خداوند و در برابر پیغمبر و امام (ع) و در برابر مردم.

1- تواضع در برابر خداوند

اگر انسان یقین کند و بفهمد که خداوند بدون استحقاق و طلب او خلق کرده و مورد نعمت های بی اندازه و شماره قرار داده و هرچه هست و هرچه دارد همه از اوست، حالتی در نفس پیدا می شود که از آن به شکستگی و ذلت در برابر بزرگی حق تعبیر می شود. امام صادق (ع) در ضمن حدیثی فرمودند: «کمال العقل فی ثلاث التواضع لله...؛ کمال عقل در سه چیز است، یکی از آنها تواضع برای خدا است...» زیرا هر عقل کاملی حکم به لزوم فروتنی و ذلت در مقابل مالک و خالق و منعم (نعمت دهنده) خویش می کند. لازمه این حالت، اطاعت و انقیاد در برابر او و سعی در فرمانبرداری او از روی اخلاص است. انسان باید همیشه به دنبال تحصیل رضای خداوند باشد و خود را همیشه در انجام وظائف بندگی مقصر ببیند چون او را آن طوری که سزاوار است، نپرستیده است. امام علی (ع) می فرمایند: «من تواضع قلبه لله لم یسأم بدنه من طاعه الله؛ هر کس که دلش برای خدا کرنش کند، بدنش از طاعت خدا خسته نمی شود.»