دائره المعارف طهور: ادب و اخلاق صفحه 202

من_اب_ع

مرتضی مطهری- فطرت- صفحه 38-36

کلی__د واژه ه__ا

فطرت قرآن اخلاق انسانیت اصالت انسان باورها اسلام

رابطه فطرت و غریزه

مبحثی وجود دارد مبنی بر این که لغت فطرت که در قرآن کریم و بعد در اصطلاحات علما به کار برده شده در چه موردی به کار رفته است؟ ما ابایی نداریم که کسی بر روی همه این مسائل فطری اسم غریزه را بگذارد. مگر اسم غریزه را که رویش گذاشتند دیگر قضیه حل شده است؟! بحث در ماهیت و چیستی آن امر غریزی و آن امر فطری است، حال شما می خواهید اسمش را غریزه بگذارید یا فطرت. ما به لغت کاری نداریم که آیا لغت فطرت با لغت غریزه فرق دارد یا فرق ندارد. بحث در این است که آیا آنچه که به نام انسانیت نامیده می شود و به عنوان ملاکهای انسانی شناخته می شود اکتسابی است یا غیر اکتسابی؟ آیا آن ملاکها از خارج بر انسان تحمیل شده است یا از ذات انسان می جوشد؟ بحث ما این است.

وقتی می گوییم این ملاکها فطری است یعنی از ذات انسان می جوشد و انسان موجودی است که بذر این ملاکها در عمق وجودش کاشته شده است و وجود دارد. حال شما می خواهید اسم این را هم غریزه بگذارید بگذارید، این بحث لغوی می شود. معمولا در این گونه موارد لغت غریزه را اطلاق نمی کنند. کسی هم بخواهد لغت غریزه را اطلاق کند بکند. معمولا در مورد حیوانات فطرت نمی گویند. پس بحث، بحث لغوی نیست. اما در آن جهت که گفته اند آنچه که در انسان هست آگاهانه است و در حیوان آگاهانه نیست، بحثی نیست که یک چنین تفاوتی هم در کار هست. پس این نباید برای ما منشأ ایراد و سؤال و اشکال شود.