دائره المعارف طهور: ادب و اخلاق صفحه 2077

کلی__د واژه ه__ا

دروغ جامعه شناسی رذایل اخلاقی مردم تاریخ اسلام احادیث تربیت

راست های دروغ نما

برخی از سخنان هستند که اگر به ظاهر آنها توجه شود، دروغ به نظر می آیند در صورتی که در واقع اینگونه نمی باشند:

1- توریه

لفظی که دارای دو معنا باشد: یکی ظاهر و دیگر خلاف ظاهر و گوینده، معنای خلاف ظاهر را اراده کند، توریه اش نامند، هر چند مخاطب، به معنای مقصود پی نبرد و تنها معنای ظاهر لفظ را در یابد. مثلا وقتی در تهران، شخص ناشناسی می پرسد: شما زمانی قم نبودید؟ گفتم: نه، من هیچ وقت قم نبودم، من انسان هستم، قم شهر است و جماد و مستحیل است که انسان بشود. گاهی به کسی گفته می شود: فلانی این جا نیست که مقصود همان نقطه می باشد، ولی معنای ظاهر آن، خانه یا شهر است. توریه دروغ نیست، چرا که نیت گوینده سخن راستی بوده و عبارات او نیز تاب آن معنی را داشته است هر چند شنونده به خاطر ذهنیت خودش چیز دیگری را از آن فهمیده و معلوم است که اشتباه شنونده در فهم معنای کلام ارتباطی به گوینده ندارد. البته احتیاط این است که به جز در موارد ضرورت توریه به کار برده نشود.

2- شوخی

در شوخی بایستی یک چیز غیر عادی باشد تا موجب تعجب و خنده گردد. امور عادی هیچ گونه خنده ای نمی آورد. شوخی های پیغمبر اسلام با آن که بسیار دلپذیر بود، ولی خلاف حقیقتی در آن ها نبود و در عین حال، چیزی غیر عادی در آن موجود بود: وقتی زن زید بن اسلم در حضورش شرفیاب بود، نام شوهرش را برد. حضرت فرمودند: همان که در چشم هایش سفیدی موجود است؟ زن منکر شد و گفت: چشم های او سپیدی ندارد. وقتی که داستان را برای شوهرش حکایت کرد، زید گفت: مگر سپیدی چشم های مرا نمی بینی که از سیاهی اش بیش تر است؟ وقتی به پیر زنی که از عشیره اشجع بود فرمود: پیر زن داخل بهشت نمی شود، پیر زن گریستن آغاز کرد. بلال رسید و پیر زن را دید که می گرید، از سبب گریه او بپرسید وقتی که از آن آگاه شد، خدمت رسول خدا عرض کرد. پیغمبر فرمود: سیاه پوست هم، چنین است. بلال حبشی این را که شنید در کنار پیر زن بنشست و به گریه پرداخت. عباس پیر، عموی پیغمبر آن دو را در آن حال بدید، شرفیاب شد و جریان را استفسار کرد. پیغمبر فرمود: پیر مرد هم چنین است. آن گاه هر سه را مخاطب قرار داده و فرمود: خدا پیران و سیاه پوستان را به زیباترین چهره در می آورد، جوان می شوند، سپید می شوند و داخل بهشت می گردند.