دائره المعارف طهور: ادب و اخلاق صفحه 2264

من_اب_ع

سید محمد حسینی تهرانی- معاد شناسی 10- صفحه 326-330

کلی__د واژه ه__ا

قرآن رذایل اخلاقی عذاب الهی دوزخ حدیث تکبر

معایب و مفاسد عجب

خودپسندی و عجب آن است که انسان، نعمت الهی را بزرگ بدارد و بر آن تکیه نماید، ولی صاحب نعمت را به فراموشی بسپارد و همچنین عبارت است از این که بنده به دیده خودبینی به خود بنگرد و خود را برتر از دیگران بداند و مردمان را به دیده تحقیر بنگرد. دست آورد این خصلت ناپسند آن است که پیوسته چنین کسی «من، من» می کند چنان که ابلیس لعین گفت: «انا خیر منه خلقتنی من نار وخلقته من طین؛ من از آدم بهتر هستم؛ مرا از آتش آفریدی و او را از گل» (ص/ 76).

عجب به خودی خود از گناهان کبیره است و ایمان و اعمال انسان را به باد داده و فاسد می کند و ریشه بسیاری از گناهان است و در هر دلی ریشه کند آدمی را به کفر و شرک و حتی بالاتر از آن ها می کشاند. عجب و خودپسندی از حب نفس پیدا می شود چون آدمی به صورت ذاتی خودخواه است و ریشه تمام خطاهای انسانی و رذایل اخلاقی حب نفس است.

آیات و روایات در مورد خودپسندی و عجب

خداوند در قرآن کریم می فرماید: «الذین ضل سعیهم فی الحیوه الدنیا وهم یحسبون أنهم یحسنون صنعا؛ آن ها که تلاششان در زندگانی دنیا تباه شد و در عین حال می پندارند که کار نیکو انجام می دهند» (کهف/ 104). پیامبر اکرم می فرمایند: «و لم تذنبوا لخشیت علیکم ما هو أکبر من ذلک: العجب، العجب؛ اگر مرتکب گناه نمی شدید بر شما از آنچه که بزرگ تر از آن است می ترسیدم، و آن خودپسندی است، خودپسندی». امام صادق (ع) می فرمایند: «من دخله العجب هلک؛ آن کس که در کارهایش خودپسندی وارد شود، هلاک می گردد».