دائره المعارف طهور: ادب و اخلاق صفحه 2330

من_اب_ع

شیخ کلینی- الکافی جلد2- باب العجب

اسماعیل بن حماد جوهری- صحاح اللغه

ملا محسن فیض- المحجه البیضاء جلد7- صفحه 277

ملا احمد نراقی- معراج السعاده- صفحه 265

سید روح الله خمینی- چهل حدیث- حدیث سوم و چهارم

سید روح الله خمینی- شرح حدیث جنود عقل و جهل- صفحه 333-334

محمود فتحعلی- آموزه های بنیادین علم اخلاق جلد2- درس 17

کلی__د واژه ه__ا

خودپسندی تکبر انسان تقوی ایمان ترس از خدا لغت شناسی

دشمنی و مخالفت با پیامبران الهی در اثر کبر

یکی از علل مهم انکار آیات خدا و قیام در برابر پیامبران، مسئله «استکبار» بوده است. استکبار یعنی اینکه شخص اظهار بزرگی و برتری کند با آنکه واقعا بزرگ نیست. مخالفان گاهی می گفتند: این پیامبر چه برتری ای بر ما دارد؟ چرا آیات الهی بر ما نازل نشده است؟ و گاه می گفتند: گرداگرد او را گروهی از جوانان فقیر و تهیدست گرفته اند! ما اجازه نمی دهیم آنها با ما در یک صف قرار گیرند، اگر پیامبر این مؤمنان فقیر را کنار نزند شرکت ما در مجلس او امکان پذیر نخواهد بود! و به این بهانه ها و امثال آن از پذیرش آیات خداوند سر باز می زدند. مواردی از اینگونه تکبرهای نا به جا در مواجهه با فرستادگان الهی را از دیدگاه قرآن کریم بررسی می کنیم:

در داستان قوم عاد، می بینیم که عامل اصلی بدبختی آنها همان استکبار است، خداوند می فرماید: «فاما عاد فاستکبروا فی الارض بغیر الحق و قالوا من اشد منا قوه اولم یروا ان الله الذی خلقهم هو اشد منهم قوه و کانوا بآیاتنا یجحدون؛ اما قوم عاد به ناحق در زمین استکبار جستند و گفتند: چه کسی از ما نیرومندتر است؟ آیا آنها نمی دانستند خداوندی که آنها را آفریده از آنان قوی تر است؟! آنها (به خاطر این پندار) پیوسته آیات ما را انکار می کردند» (فصلت/ 15) صفت رذیله استکبار سبب شد که به راستی خود را قوی ترین موجود جهان بدانند و حتی قدرت خدا را فراموش کنند و در نتیجه آیات الهی را انکار نمایند و میان خود و حق مانع بزرگی ایجاد کنند. جالب اینکه آیه بعد از آن (فصلت/ 16) نشان می دهد که خدا برای تحقیر این متکبران لجوج آنها را به وسیله تندبادی شدید و هول انگیز در روزهای شوم پر غباری (که اجساد آنها را مانند پر کاه به این سو و آن سو پرتاب می کرد) مجازات نمود! تعبیر «بغیر الحق» قید توضیحی یعنی تکبر و استکبار (بر بندگان خدا و خوار کردن آنها) برای انسان ها در هر حال حق نیست و سزاوار نمی باشد.