دائره المعارف طهور: ادب و اخلاق صفحه 2386

علاوه بر روایات فوق، تمامی روایاتی که در فضل علم و نکوهش جهل وارد شده است می توانند دلیل مذمت غرور و فریفتگی باشند زیرا غرور نوعی جهل است.

من_اب_ع

ناصر مکارم شیرازی- اخلاق در قرآن جلد2- صفحه 165-166

ملا مهدی نراقی- علم اخلاق اسلامی (ترجمه جامع السعادات) جلد4- صفحه 12

ملا محسن فیض- المحجهالبیضاء جلد7- صفحه 292

محمد محمدی ری شهری- میزان الحکمه جلد9

کلی__د واژه ه__ا

تکبر خودپسندی روایات انسان اسلام

انواع غرور و فریفتگی

غرور از ماده غر به معنای فریب دادن است. انسان گاه بر اساس وسوسه های شیطان و یا امیال نفسانی و حیوانی فریب خورده و از حق و حقیقت فاصله می گیرد و به چیزی که موافق هوای نفس و تمایل طبع انسانی است دلخوش می شود. بر حسب اینکه این فریفتگی از ناحیه خود انسان حاصل شده و یا غیر از آن، می توان غرور را به انواعی تقسیم کرد. هر چند که تفکیک بین عامل فریب انسان بسیار سخت می باشد و عوامل مختلفی برای گمراهی انسان با یکدیگر ترکیب شده و همکاری می کنند. ما در این بحث به بعضی از مهم ترین عوامل اشاره می کنیم:

شیطان

شیطان دشمن قسم خورده و همیشگی انسان است و یکی از مهم ترین عوامل گمراهی و فریب خوردگی اوست: «قال فبعزتک لأغوینهم أجمعین* إلا عبادک منهم المخلصین؛ شیطان گفت پس به عزتت سوگند که همه و همه شان را گمراه خواهم کرد مگر بندگان خالص تو، از میان آنها! (ص/ 82-83). این دشمن خطرناک از هر راه و وسیله ای ممکنب برای ضلالت و گمراهی بندگان خدا استفاده می کند. خداوند انسان ها را از گرفتار شدن در دام وسوسه های شیطان بر حذر می دارد: «و لایغرنکم بالله الغرور؛ شیطان (با به رخ کشیدن و استناد به رحمت و مغفرت خدا) فریبتان ندهد» (فاطر/ 5). شیطان نظر مردم را یکسره به حلم و عفو خدا از یک سو، و به مظاهر امتحان و استدراج و کیدش از سوی دیگر، متوجه می سازد، از یک سو به ایشان تلقین می کند که خدا حلیم و بخشنده است، و از سوی دیگر می گوید: به دنیاپرستان بنگرید که چگونه از عذاب خدا ایمنند، هر چه بیشتر در طلب دنیا می کوشند، و بیشتر از خدا غافل و در لجنزار گناه غرق می شوند زندگی شان بهتر و راحت تر، و در بین مردم دارای مقامی رفیع تر می شوند. این جاست که شیطان از وسوسه های خود نتیجه می گیرد، و به دل آنان می افکند که اصلا هیچ احترام و ارزشی نیست، مگر در پیشرفت زندگی دنیا، و در ماورای این زندگی خبری نیست، و این وعده و وعید و قیامت و حساب و بهشت و دوزخی که دعوت های دینی از آن خبر می دهند، مشتی خرافات است. در نتیجه می توان گفت: مراد از غرور و اینکه شیطان انسان را نسبت به خدا فریب می دهد، این است که: انسان را از آن معامله ای که خداوند در برابر غفلت و ظلم انسان، با انسان می کند غافل می سازد. امیر مؤمنان علی (ع) از این فریب خوردگی بر حذر داشته و می فرمایند: «لا یغرنک ما أصبح فیه أهل الغرور بالدنیا فإنما هو ظل ممدود إلی أجل محدود؛ برخورداری فریفته شدگان به دنیا، تو را نفریبد؛ زیرا آن برخورداری سسایه ای گذاراست».