دائره المعارف طهور: ادب و اخلاق صفحه 3172

من_اب_ع

محمدرضا مهدوی کنی- نقطه های آغاز در اخلاق عملی- از صفحه 145 تا 147

کلی__د واژه ه__ا

گناه گناه کبیره رذایل اخلاقی

غیبت از دیدگاه قرآن و روایات

شکی نیست که غیبت از گناهان کبیره است و مرتکب کبیره مستحق دوزخ است، چنان که در ذیل آیه شریفه إنَّ تَجتَنبُوا کَبائِرَ ما تُنهَونَ عَنهُ نُکَفَّر عَنکُم سَیئَّاتِکُم وَندخِلکُم مُدخَلاً کَریما (سوره نساء /آیه31)، اگر از گناهان کبیره ای که از آن نهی شده اید اجتناب کنید گناهان کوچک شما را می پوشانیم و در جایگاهی نیکو واردتان می سازیم. امام صادق علیه السلام فرمود: الکَبائِرُ التَّی أوجَبَ اللهُ عَزَّوَ جَلَّ عَلَیها النار ، گناهان کبیره گناهانی است که خداوند مجازات آتش برای آن ها مقرر داشته است.

قرآن کریم در چند مورد شدیداً از غیبت نکوهش نموده و از آن نهی کرده است، از جمله:

وَ یَلُ لِکُلِ هُمَزِهَ لُمَزَه (سوره همزه / آیه 1)، وای بر عیب جویان هرزه گوی.

....وَ لاَ یَغتَب بَعضُکُم بَعضاً أیحِبُّ أحَدُکُم أن یَأکُل لَحمَ أخیهِ مَیتاً فَکَرِ هتُمُوهُ (سوره حجرات /آیه 12)، هیچیک از شما از دیگری غیبت نکند. آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت مردار بردار خود را بخورد؟ ]به یقین[ همه شما از این کار کراهت دارید ]پس بدانید که غیبت کردن مانند خوردن گوشت مرده بردار دینی است، از آن سخت بپرهیزید.[

از این دو آیه استفاده می شود که در غیبت انگیزه عیب جویی شرط است، زیرا در آیه اول از غیبت به عنوان عیب جویی و هرزه گویی مذمت شده و در آیه دوم غیبت را با خوردن گوشت مردار برادر دینی تنظیر نموده و این تنظیر به خاطر آن است که غیبت ترور شخصیت دیگران است؛ گویی غیبت کننده به وسیله غیبت شخصیت آن ها را له کرده و از صحنه بیرونشان می کند. در این جا غیبت کننده با غیبت دو کار انجام می دهد: یکی آن که دیگری را بی آبرو می کند؛ دوم آن که بدین وسیله برای کسب وجاهت و آبروی خویش دست و پا می کند و در حقیقت ترور شخصیت دیگران را مایه حفظ آبروی خود می پندارد و به اصطلاح شخصیت خود را در گرو مردن دیگران و پایمال کردن آن ها می بیند، نکته دیگری که از این آیه استفاده می شود این است که غیبت تنها در مورد مسلمین حرام است زیرا دو عبارت «بَعضُکُم بَعضاً» و « لَحمَ أخیهِ» اشاره به مومنان است و غیر مومنان را شامل نمی شود. سومین نکته ای که ممکن است از آیه برداشت شود آن است که غیبت در صورتی موضوعیت پیدا می کند که طرف مقابل حضور نداشته باشد، زیرا علاوه بر آن که لغت غیبت نشانه عدم حضور است که کلمه «مَیتاً» نیز به این معنی اشاره دارد، چون در آیه شخص مغتاب (غیبت شونده) مانند مرده فرض شده است؛ پس همان گونه که شخص مرده غایب است و نمی تواند از خود دفاع کند او نیز در اثر عدم حضور قادر به دفاع از آبرو حیثیت خویش نیست. نکته چهارم آن که همان طور که مرده دیگر زنده نمی شود آبروی از دست رفته نیز قابل برگشت نیست. والله اعلم. چه بسیار افرادی که آزرده خاطر از دنیا رفتند و دیدارها به قیامت افتاد و آن گاه در پیشگاه خداوند متعال به محاکمه و دادخواهی برخواهند خاست. نعوذبالله من شرّ الشیطان و من غضب الرحمن