دائره المعارف طهور: ادب و اخلاق صفحه 47

کلی__د واژه ه__ا

دین اخلاق نیازمندی وابستگی امر الهی صفات خدا

چالش های رابطه دین و اخلاق

رابطه دین و اخلاق در جوامع کنونی دچار چالش هایی شده است. از جمله این چالش ها عبارت است از:

عدم التزام به اخلاق دینی

اخلاق دینی در جوامع دینی گسترش نمی یابد و به همین دلیل، بسیاری از متدینان، التزام عملی به اخلاق دینی ندارند. دروغ گویی، نداشتن وجدان کاری، رشوه خواری و ده ها نمونه دیگر از این قبیل، در جوامع اسلامی، بر این مدعا دلالت دارد. این بحران اخلاقی که در چالش نخست ذکر شده است، بسیار جان سوز و دردناک است و نگارنده از مشاهده آن در برخی جوامع، رنج فراوان برده است؛ ولی باید توجه داشت که اولا، این حادثه کلیت و عمومیت ندارد و همه جوامع اسلامی را شامل نمی شود علاوه بر این که برخی جوامع لائیک و سکولار نیز از پیامدهای فجیع بی بند و باری و بی اخلاقی رنج می برند؛ ثانیا، التزام عملی نداشتن به الزامات اخلاقی، معلول عوامل فراوانی است که باید به آنها با دقت عنایت داشت و ارتباطی با اخلاق دینی ندارند؛ از جمله آن عوامل، می توان به فقدان شأن اجتماعی و حقوقی برای اخلاق، نگاه تکریم آمیز نداشتن به علم اخلاق، تحویل اخلاق به عرفان در پاره ای از عارفان اسلامی، نگاه تک بعدی به دین، حاکمیت علم سکولار در محافل دانشگاهی، بحران تعارض سنت و مدرنیسم و بحران هویت در اثر نفوذ فرهنگ بیگانه اشاره کرد.

تضاد در اخلاق دینی

اخلاق دینی به جهت تعدد ادیان، گرفتار احکام متفاوت و متضاد و متشتت می گردد؛ به همین دلیل، حاکمیت اخلاق سکولار بر اخلاق دینی ترجیح دارد. این چالش نیز قابل حل است؛ برای این که اولا، اخلاق سکولار نیز از رویکردها و ره یافت های مختلفی برخوردار است و به احکام اخلاقی متعارض منجر می شود. این رویکردها تنها در نفی اخلاق دینی مشترک اند؛ ثانیا، در جوامع دینی می توان بر اساس اکثریت قاطع متدینان به یک دین خاص، اخلاق دینی را حاکم قرار داد و از تشتت و تهافت جلوگیری کرد؛ ثالثا، در جوامعی که اکثریت قاطعی وجود ندارد، می توان از مشترکات اخلاقی ادیان مختلف بهره گرفت.