دائره المعارف طهور: ادب و اخلاق صفحه 67

8. رابطه ی اخلاق و دین، با پذیرفتن هر یک از این پیش فرض ها، تفاوت پیدا می کند، بر مبنای عدلیه، اخلاق در مقام ثبوت، با دین و شریعت هیچ رابطه ای ندارد و کاملا مستقل است، زیرا افعال ذاتا به حسن و قبح اتصاف می یابند و در مقام اثبات در بخش کلیات و پاره ای از جزئیات نیز از دین و شریعت مستقل است، ولی در سایر گزاره ها پیوند عمیقی با دین دارد، اما بر مبنای اشاعره، اخلاق در مقام ثبوت و اثبات با دین تلفیق دارد و اخلاق ثبوتا و اثباتا از دین استنتاج می شود و جزء آن به شمار می آید.

من_اب_ع

دکتر عبدالحسین خسروپناه- کلام جدید- صفحه 460-455

دکتر عبدالحسین خسروپناه- قلمرو دین

کلی__د واژه ه__ا

نظریه اخلاق دین جامعه شناسی انسان مکاتب حسن عقلی قبح عقلی ذات

سقراط و نظریه استنتاج دین از اخلاق

سقراط در گفتگوی خود با اوثوفرون، از رابطه ی دین و عدالت سخن به میان می آورد و در این گفتگو نظریه ی استنتاج دین از اخلاق را می پذیرد و دین را جزء اخلاق می شمارد. وی از او می پرسد: آیا هر کار عادلانه نیز موافق دین است؟ یا باید گفت هر عمل موافق دین، مطابق عدالت است ولی هر عمل عادلانه موافق دین نیست، بلکه گاه چنان است و گاه نه؟ آن گاه برای توضیح بیش تر، به مثال مقایسه ی مفهوم ترس و شرم و کلیت شرم نسبت به ترس تمسک می کند و می گوید: نسبت دینداری به عدالت از این سنخ است؛ عدالت، محیطی بزرگ تر از دینداری دارد و دینداری، جزئی از عدالت است؛ پس اوثوفرون را وادار می کند تا عام بودن عدالت نسبت به دین را بپذیرد، به همین دلیل اوثوفرون به صراحت می گوید: به عقیده ی من دینداری، آن جزء عدالت است که طرز رفتار ما را با خدایان معین می کند، در حالی که جزء دیگر آن به رفتار ما با آدمیان مربوط است. بنابراین وی بر این باور بود که عدالت، محیطی بزرگ تر از دینداری دارد و دینداری جزئی از عدالت است.