دائره المعارف طهور: ادب و اخلاق صفحه 876

من_اب_ع

مرتضی مطهری- آشنایی با قرآن 3- صفحه 48-50- سطر 9-11

مرتضی مطهری- حکمتها و اندرزها- صفحه 231-234

ناصر مکارم شیرازی- تفسیر نمونه- ج 10- ص 352 و ج 17 ص 148

مرتضی مطهری- عدل الهی- ص 268

کلی__د واژه ه__ا

ایمان اسلام اخلاق قرآن انسان جامعه خدا انفاق تربیت

نظر کانت و راسل در خصوص معیار فعل اخلاقی

معیار اخلاق چیست؟

اساسا در باب معیار فعل اخلاقی که ملاک اخلاقی بودن یک فعل چیست، اختلاف نظرهایی هست، یعنی نظریات مختلفی درباره این معیار بیان شده است. بعضی ها معیار اخلاق را این قرار داده اند که: هدف از فعل انسان، غیر خودش باشد در مقابل فعل اخلاقی، فعل طبیعی است می گویند انسان یک فعل طبیعی دارد و یک فعل اخلاقی، کما اینکه حیوانها همه فعلهایشان طبیعی است هر فعلی و هر کاری که غایب و هدف آن خود انسان باشد، این یک فعل طبیعی است و اخلاقی نیست، چه اینکه انسان بخواهد با آن کار جلب نفعی برای خودش کرده باشد، و چه بخواهد دفع زیانی از خودش کرده باشد ولی اگر هدف فعل، غیر شد، این فعل می شود اخلاقی ، من کاری بکنم که هدفم از آن، رسیدن نفع به یک نفر دیگر یا دفع زیان از یک نفر دیگر است.

این به ظاهر بیان خوبی به نظر می رسد، ولی مورد این اعتراض قرار گرفته است که ممکن است یک فعل، هدفش غیر باشد و در عین حال اخلاقی هم نباشد، طبیعی باشد، مثل افعال مادرانه که مادر - اعم از انسان یا غیر انسان - انجام می دهد بدون شک هدف مادر در مهربانی و زحمتهای مادرانه اش، غیر است - که فرزند خودش باشد - و در این جهت ما می بینیم حیوانات هم همین حالت را دارند، یعنی کارهای مادرانه را دارند، ولی کار مادرانه، یک کار طبیعی است، یعنی مادر به حکم یک غریزه طبیعی این خدمت را به غیر انجام می دهد و لهذا میان فرزند خودش و فرزند دیگر از زمین تا آسمان تفاوت قائل است، یعنی اساسا فرزند دیگری انگار چیزی نیست، برای فرزند خودش است که اینهمه فداکاری می کند.